Przejdź do treści

100 × 100. ARTYŚCI I WYDARZENIA: 100 RAZY TEATR POLSKI NA STULECIE POLSKI ODRODZONEJ I NIEPODLEGŁEJ (79)

21 – 23 marca 1975

JEDYNY W SWOIM RODZAJU I NIEPOWTARZALNY TEATR”, „ZJAWISKO TAK ODRĘBNE I JEDYNE NA MAPIE WSPÓŁCZESNEJ KULTURY POLSKIEJ”: SCENA PLASTYCZNA KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO

Tytułowe oceny zapisała Pani Profesor Irena Sławińska we wstępie do książki „Życie ku śmierci – Scena Plastyczna Leszka Mądzika”, pisząc dalej: „zjawisko w skali kultury światowej”,„zjawisko niepowtarzalne w panoramie kultury współczesnej”.

Od 21 do 23 marca 1975 roku Scena Plastyczna Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, utworzona w roku 1969 przy Akademickim Teatrze KUL pod kierownictwem Leszka Mądzika świętowała pierwszy jubileusz – pięciolecie. Jubileusz, połączony z premierą szóstego z kolei przedstawienia pt. „Piętno” (25 marca 1975) wg „Siódmej pieczęci” Ingmara Bergmana oraz seminarium na temat „Znak plastyczny, sens i teatr” – stał się wydarzeniem teatralnym nie tylko lubelskim, ale ogólnopolskim, niepozbawionym echa odgłosów międzynarodowych.

Irena Sławińska, konstatując, iż jest to zjawisko, które „wymyka się wszelkiej próbie zaszeregowania”, opisywała kolejno komponenty tego teatru. Najpierw – pozostawione w nim z teatru klasycznego: „CZŁOWIEKA (…), zdarzeniowość, przestrzeń, czas, wizję sceniczną, (…) AGON, wreszcie sprzężenie zwrotne: scena/widownia”. Potem – główne warstwy inscenizacji – warstwę wizualną i warstwę dźwiękową jako elementy określające dramaturgię przedstawienia, jego sens i ekspresję – przy całkowitym i programowym odrzuceniu słowa oraz dużej redukcji roli aktora. A na koniec, powołując się na wypowiedzi Leszka Mądzika klasyfikowała Scenę Plastyczną KUL jako „teatr egzystencjalny (…) religijny, a ściślej chrześcijański” w „dążeniu do Absolutu”, w „tropieniu śladów Transcendencji w świecie człowieka”, uznając obecność Transcendencji za „warunek prawdziwego tragizmu, tragizmu, który poprzez ciemność, cierpienie, klęskę wiedzie ku światłu i pojednaniu, ku wyzwoleniu”, skoro „wśród mocy Dobra i Zła rzucono słabą istotę ludzką, powołaną do cierpienia, ale i do wolności”.

Sam Leszek Mądzik tak tłumaczył treści swoich przedstawień i kształt swego teatru: „W trzecim, zrobionym przeze mnie w Scenie Plastycznej, przedstawieniu („Wieczerza” – 1972) znika słowo. Dojrzewałem do milczenia, tak jak inni dochodzą do pełnej elokwencji. (…)

Najistotniejsze co mam do powiedzenia w spektaklu, to jeden wyraz jego tytułu. Reszta trzeba zobaczyć i przeżyć.

(…) zwróciłem się ku milczeniu, gdyż przytłoczył mnie ponury i nieprawdziwy patos w czasach mego dzieciństwa [ur. 1945] oraz przeraził bełkot i równa tamtej nieprawdziwość w czasach dalszych (…). Myślę jednak, że najważniejszym motywem moich kolejnych „redukcji” (słowo, aktor, konkret) w spektaklach, jest silne przekonanie, że istnieją dziedziny rzeczywistości ludzkiej, które się kaleczy, mówiąc o nich. Co więcej: utrzymuję, że istnieją odnośnie do tych sfer właściwe środki wyrazu sztuki odkrywające ich prawdy. (…) Podobnie rzeczywistość, której dotyczą przedstawienia Sceny Plastycznej ujawnia się w swoistej dla siebie przestrzeni, budowanej ze światła, rytmu i nastroju. Jest to rzeczywistość najgłębiej ludzka. Na jej zawartość składają się pewne ostateczne namiętności i stany emocjonalne, których człowiek nie jest zawsze świadom, i z którymi jego rozum nie zawsze sobie daje radę. Miłość, wiara, świętość, przerażenie, poczucie skończoności, śmierć – oto co zaludnia przestrzeń tych spektakli, i w zasadzie cały czas – od początku w 1969 roku do najnowszego spektaklu – robię jedno przedstawienie” („Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1998, s. 5).

W dniu swego pierwszego jubileuszu Scena Plastyczna KUL miała już spory dorobek. Przede wszystkim sześć przedstawień w stałym repertuarze:

– 1. inauguracyjne „Ecce Homo” (24 III 1970 – scenariusz i scenografia Leszek Mądzik, reżyseria Joachim Lodek, montaż muzyki – wspólny; cztery dni wcześniej przedstawienie pokazano 20 III 1970 podczas przeglądu zespołów artystycznych wyższych uczelni Lublina „Jarmark 70”);

– 2. Premierę pt. „Narodzenia” (2 IV 1971 – scenariusz i scenografia Leszek Mądzik, reżyseria – Jerzy Kaczorowski, muzyka – Michał Chojecki; wcześniej 21 III 1971 przedstawienie zagrano w Lublinie podczas „Jarmarku 71”);

oraz cztery dalsze przedstawienia z muzyką Stanisława Dąbka:

– 3. „Wieczerza” (23 III 1972 – scenariusz, scenografia i reżyseria – Leszek Mądzik, muzyka – Stanisław Dąbek; wcześniej 19 III 1972 zagrane podczas „Jarmarku 72”);

– 4. „Włókna” (2 V 1973); zagrane na „Jarmarku 74 (13 III 1974); ”

– 5. „Ikar” (24 IV 1974 premiera we Freiburgu w Niemieckiej Republice Federalnej, 16 V 1974 – premiera krajowa – reżyseria – Leszek Mądzik, muzyka – Stanisław Dąbek);

– 6. przygotowane na jubileusz przedstawienie pt. „Piętno” wg „Siódmej pieczęci” Ingmara Bergmana ( 25 marca 1975).

Były to przedstawienia grane nie tylko w Lublinie – w Akademickim Teatrze KUL, podczas przeglądu zespołów artystycznych wyższych uczelni w Lublinie nazywanych „Jarmarkami” (1970, 1971, 1972, 1973, 1974), podczas VII i VIII Studenckiej Wiosny Teatralnej (1972 – „Wieczerza”, 1973 – „Włókna”). Pokazywane były Warszawie – w Akademii Teologicznej („Ecce Homo”), w klubach „Riviera” („Narodzenia”, 6 V 1971; „Wieczerza”, 9 XII 1972) i „Dziekanka” („Wieczerza”, 27 V 1972), a zwłaszcza w Teatrze „Studio” na zaproszenie Józefa Szajny („Włókna”, 28 I 1974). Za granica widziano je w Niemieckiej Republice Federalnej (m.in. na uniwersytecie we Freiburgu („Wieczerza” i „Włókna” w kwietniu 1974, a także pierwsza zagraniczna premiera „Ikara”, 24 IV 1974) i w Scheersburgu podczas XX Międzynarodowych Warsztatów Teatralnych („Wieczerza” i „Ikar”, 1974) oraz we Włoszech na festiwalu teatralnym w Parmie („Ikar”, 1975).

Przedstawienia były zauważane i nagradzane: „Wieczerza” na VII Studenckiej Wiośnie Teatralnej (1972), „Włókna” – Grand Prix na VIII Studenckiej Wiośnie Teatralnej (1973), a Leszek Mądzik otrzymał od Związku Studentów Polskich Nagrodę „za całokształt pracy twórczej” (12 V 1972, podczas Przeglądu Zespołów Artystycznych „Kullages” na KULu ) oraz Nagrodę Młodych im. Włodzimierza Pietrzaka (15 XII 1974).

A sam Leszek Mądzik (ur. 5 lutego 1945 w Bartoszowinach w Górach Świętokrzyskich), w chwili powstania Sceny Plastycznej KUL pod jego kierownictwem student (od roku 1966) historii sztuki na KUL-u, miał już w dorobku debiut (1967) w postaci projektów dekoracji do słynnych przedstawień znanych reżyserów: „Wandy” Cypriana Kamila Norwida w reżyserii Ireny Byrskiej (Teatr Akademicki KUL, 1967) i „Amor divinus” w reżyserii Mieczysława Kotlarczyka (1968), a także własne realizacje: „Tryptyku staropolskiego” (1968), „Testamentu” wg Francois Villona w studenckim teatrze lubelskim „Gong-2” oraz scenografię do przedstawienia „Tak jako trza” wg tekstów Stanisława Ignacego Witkiewicza-Witkacego (Teatr Akademicki KUL, 1968). A ponadto już ważne nagrody za scenografie: 1967 i 1969 podczas Studenckiej Wiosny Teatralnej (1967 – „Wanda” Norwida, 1969 – „Amor divinus” wg Villona) oraz na Łódzkich Spotkaniach Teatralnych teatrów studenckich (1969 – „Amor divinus”).

Tworząc Scenę Plastyczną i jej przedstawienia, Leszek Mądzik zrezygnował z podstawowych komponentów teatru przez odrzucenie słowa i poważne ograniczenie roli aktora (czasem sprowadzonego do postaci przedmiotu lub rekwizytu) zachował to, co ważne dla wypowiedzi teatru do widza: treść odnoszącą się do człowieka oraz przestrzeń, czas i zdarzenia, w których uczestniczy. Z tego ograniczenia zrodziła się właśnie wyrazista w emocjach i przekazie akcja i wizja sceniczna przedstawień oraz wynikający z konfliktów, starcia, walki różnych sił i mocy przekaz do widza. Ten przekaz ponadto podkreślony został przez konstrukcję każdego przedstawienia – zwartą, o podobnej budowie (prolog, akcja, finał) i podobnym rozłożeniu akcentów: wprowadzający prolog, żywa akcja, dynamiczny finał podsumowujący cały sens przedstawienia i podkreślający przesłanie do widowni. Zazwyczaj bardzo dramatyczne czy nawet tragiczne, ale nie pozbawione nuty nadziei, ukojenia, uspokojenia.

Podstawowe warstwy przedstawień zostały oparte na pewnej dychotomii. Każda z warstw (wizualna i słuchowa) została złożona z różnych właściwych sobie elementów: warstwa wizualna z przestrzeni, kształtów postaci i przedmiotów, koloru. Warstwa słuchowa – z muzyki oraz wielorakich efektów akustycznych jak szmery, dźwięki, odbicia i natężenia dźwięków, hałasy, cisza. Obie zostały poddane działaniu ruchu, który poprzez swoje napięcia, natężenie, starcia, walkę w sposób dramatyczny czy tragiczny oddziałuje na ludzki los człowieka, poddając go zmiennym żywiołom upostaciowanym w ciszy i hałasie, ciemności i świetle, w ruchu i upadku, niemożliwym do opanowania, jak nagłe bezwolne wzloty w górę lub jak ciążenie ku dołowi i upadek. Wszystkie w swoich przeistoczeniach i zmianach są tyleż realne co symboliczne w znaczeniu.

O znaczeniu myślowym Teatru Sceny Plastycznej KUL Leszka Mądzika pisał m.in. Wojciech Skrodzki w wydawnictwie pt. „Leszek Mądzik Scena Plastyczna KUL. Faktura. Czas. Sacrum. Postać” (Lublin 2000, s. 4-8), starając się – wedle własnych słów: „uchwycić pewien generalny charakter zjawiska teatralnego i ukazać zasadniczy sens jego przesłania”:

W obrębie współczesnej twórczości artystycznej Scena Plastyczna Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego stanowi nieporównywalny z niczym innym, w pełni oryginalny fenomen teatru obrazu, obdarzony niezwykłą siłą sugestywnego oddziaływania i docierania do głębi problemów, po powierzchni których zazwyczaj poruszają się inni” (s. 8).

Jest to przede wszystkim teatr wielkich problemów ideowych, dotyczących człowieka. Mądzik nie koncentruje się jednak na przypadkowościach w sensie filozoficznym losów człowieka indywidualnego, istnienia poszczególnego, jak mawiał Witkacy. Dla Leszka Mądzika ważny jest człowiek w sensie uniwersalnym i to wszystko, co w sposób szczególny i najbardziej fundamentalny dotyczy zjawiska istnienia człowieka na Ziemi – a więc pytanie o sens wszystkiego i akcentowanie dramatyzmu momentów zasadniczych: narodzin, miłości, pragnień

i wzlotów nadziei, a przede wszystkim chyba akcentowanie nieuchronności faktu śmierci, w odniesieniu do którego należy postrzegać wszystko, co fakt ten poprzedza.

A więc z perspektywy nieuchronności śmierci, z którą człowiek bywa konfrontowany nagle i zazwyczaj w sposób zaskakujący dla niego samego (właśnie kreowanie takich sytuacji konfrontacyjnych, oczywiście w granicach wyobrażeniowej sfery zdarzeń teatralnych, należy do najznakomitszych momentów twórczości Leszka Mądzika), stawiane jest pytanie o sens istnienia. I tu należy podkreślić, że choć – powtórzę deklarację autora – „Mądzik robi zawsze ten sam spektakl”, czyli po prostu stawia ten sam problem, to charakter odpowiedzi autora, sugerowanych przez jego dzieło, uległ ewolucji. W okresie pierwszych spektakli było to zdecydowane wskazywanie na perspektywę późniejszego zmartwychwstania, czy też odnalezienia się w przestrzeni istnienia przemienionego. Z czasem jednak autor zaczyna unikać sugerowania gotowych odpowiedzi. Pozostając zawsze w sferze wiary, coraz bardziej zaczyna rozumieć odrębność i specyfikę materii sztuki, która powinna przeprowadzić człowieka przez katharsis, przez stan oczyszczenia, a odpowiedzi na wszystkie pytania fundamentalne winny rodzić się same w człowieku – człowieku udoskonalonym, dzięki przejściu przez ów stan szoku myślowego i emocjonalnego, którego prowokowanie wydaje się być głównym celem filozofii egzystencji, realizowanej w twórczości Leszka Mądzika.

W tym aspekcie nawet finał „Wędrowne” – odrodzenie się nowego życia (…) gotów byłbym zinterpretować w doczesnych czy też życiowych kategoriach nowych pokoleń, które stają się świadectwem tego, że ofiarny zasiew idei ich poprzedników nie zostanie zmarnowany. Wprawdzie autor odżegnuje się od takich sugestii (…) to jednak w niektórych przynajmniej widziałbym – podświadomie może – odniesienie się do wielkich problemów politycznych i moralnych kraju. Uniwersalizm języka artystycznego sprawia jednak, że będą to zawsze problemy odbierane jako uniwersalne i funkcjonujące w sferze myśli uniwersalnej (…).

Istotą poszukiwań Leszka Mądzika są stany emocjonalne, stanowiące wewnętrzną rzeczywistość człowieka, przede wszystkim jednak te – jak wyznał kiedyś sam artysta – których człowiek nie zawsze jest świadom i z którymi umysł ludzki nie zawsze będzie w stanie się uporać w sposób racjonalny. Jest to podjęcie przez artystę wielkiego i niezmiernie zobowiązującego wyzwania, skoro postanawia borykać się z takimi stanami duszy człowieka, jak „miłość, wiara, świętość, przerażenie, poczucie skończoności, śmierć”.

Poszukując formuły najbardziej pojemnej i zarazem w pełni prawdy oddającej generalny sens przesłania teatru Leszka Mądzika, powiedziałbym, iż zawiera się ona w pojmowaniu istnienia jako bólu, a zarazem piękna życia przeciwstawionego mrokom niebytu (…). bólu istnienia (…) wypreparowanego z jakiejkolwiek „przypadkowości” indywidualnej, właśnie bólu istnienia postrzeganego jako coś w sposób najbardziej integralny związanego z życiem samym, czegoś istotowo charakteryzującego sam fenomen życia. (…) Nie jest to więc teatr jedynie osoby ludzkiej (…), ale teatr rodzaju ludzkiego, uniwersum całego ludzkiego istnienia. (…)

Tylko to piękno jawi się jako jedyna wartość niekwestionowalna.

Najwięcej napisano dotąd o samym języku wizualnym tego teatru, o niepowtarzalnym wyczuciu przez artystę kontrastów ciemności i światła wraz z całą ich funkcją semantyczną. Pozwolę sobie więc poprzestać na tym ogólnym przywołaniu zagadnienia i przypomnieniu raz jeszcze bezprecedensowego mistrzostwa artysty w operowaniu tymi środkami w sposób i na poziomie stawiającym teatr Leszka Mądzika w czołówce współczesnych poszukiwań twórczych” (op. cit., s. 6 i 8).

Janusz Degler w książce pt. „Leszek Mądzik – teatr, scenografia, warsztaty, fotografia, plakat” (Lublin 2008 – Wydawnictwo „Jedność”) w krótkim szkicu zatytułowanym „teatr” [nie podaje strony, bo ich w książce nie ma] zestawił główne cechy teatru Leszka Mądzika: „Leszek Mądzik, wstępując do teatru (…) Najpierw zrezygnował ze słowa, ale nie skierował się w stronę pantomimy. Akcję dramatyczną zastąpił grą światła i ciemności, kontrapunktami ciszy i muzyki, różnorodnymi środkami wizualnymi, tworzącymi misternie skomponowany obraz. Kolejnym, najtrudniejszym krokiem w wędrówce do granic teatru była rezygnacja z indywidualnych ról aktorskich, posługiwanie się aktorami jak rekwizytami lub elementami plastycznymi. W rezultacie udało mu się stworzyć własną, całkowicie oryginalną formę teatru, co udaje się rzadko i tylko niewielu.

Zastanawiano się nieraz, czy Scena Plastyczna to jeszcze teatr. Wątpliwości rozwiała Irena Sławińska, zwracając uwagę na tkwiące w sekwencjach obrazów antagonistyczne siły, tworzące w każdym spektaklu oś konfliktu. Można się poddać urokowi tych obrazów, powoływanych niezwykłą siłą wyobraźni artysty, ale jednocześnie wywołują one jakiś nieokreślony niepokój. Chciałoby się powiedzieć za Witkacym – niepokój metafizyczny. Nie jest to bowiem tylko teatr malarza, jest to teatr filozofa, który posługuje się środkami plastycznymi. Niemal wszystkie przedstawienia Mądzika łączy pytanie o sens naszego bytowania. Właściwie o to samo pytał Witkacy, dowodząc, że w poszukiwaniu odpowiedzi na owo fundamentalne pytanie zbliżamy się do Tajemnicy Istnienia. Sądzę, że Scena Plastyczna mieści się w jego formule teatru, istniejącego „poza pojęciami śmiechu i płaczu, życiowego komizmu lub tragizmu: teatru czystego, pozbawionego kłamstwa, a dziwnego jak sen, w którym przez wypadki niczym życiowo nieusprawiedliwione, śmieszne, wzniosłe czy potworne, prześwieca łagodne, niezmienne, z Nieskończoności promieniujące światło WIECZNEJ TAJEMNICY ISTNIENIA” (Janusz Degler, „teatr”).

Do dziś dorobek „Sceny Plastycznej składa się z blisko trzydziestu przedstawień:

1. „Ecce Homo” (24 marca 1970), 2. „Narodzenia” (2 kwietnia 1971), 3. „Wieczerza” (23 marca 1972), 4. „Włókna” (2 maja 1973), 5. „Ikar” (24 kwietnia 1974, premiera zagraniczna na uniwersytecie we Freiburgu w NRF, 16 maja 1974 premiera polska w Lublinie), 6. „Piętno” (25 marca 1975, wg „Siódmej pieczęci” Ingmara Bergmana), 7. „Zielnik” (11 maja 1976), 8. „Wilgoć” (23 kwietnia 1978), 9. „Wędrowne” (20 kwietnia 1980), 10. „Brzeg” (13 listopada 1983), 11. „Pętanie” (30 listopada 1986), 12. „Wrota” (5 listopada 1989), 13. „Tchnienie” (13 grudnia 1992), 14. „Szczelina” (23 października 1994), 15. „Kir” (11 października 1997), 16. „Całun” (20 października 2000), 17. „Odchodzi” (18 października 2003, wg Tadeusza Różewicza „Matka odchodzi”, muzyka – Marek Kuczyński, Wokal – Urszula Dudziak), 18. „Bruzda” (11 listopada 2006), 19. „Dialog” (30 maja 2010 – premiera w Ruinach Teatru Miejskiego, podczas XXI Gliwickich Spotkań Teatralnych), 20. „Przejście” (2 października 2010, muzyka – Tomasz Stańko, nagroda na XIII Gliwickich Dniach Teatru „Zloty Miedziak”), 21. „Biesiada” (2010), 22. „Lustro” (25 maja 2013, reżyseria i scenografia – Leszek Mądzik, muzyka – Piotr Klimek), 23. „Cień” (13 września 2013, reżyseria – Leszek Mądzik, muzyka – Arvo Part, fragmenty „Samotności” Brunona Schultza czytał Jerzy Radziwiłłowicz), 24. „Gorset” (10 listopada 2016, reżyseria – Leszek Mądzik, muzyka – Paweł Odorowicz, zrealizowane we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie i Warszawskim Centrum Pantomimy).

Przedstawienia były grane w różnych miastach w Polsce i za granicą – podczas udziału w licznych międzynarodowych festiwalach, ogromnej liczby występów gościnnych i niezliczonych tournees zagranicznych, poczynając od XXI Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Uniwersyteckich w Parmie we Włoszech (1119 XI 1975).

Duże znaczenie miało także powołanie przy Scenie Plastycznej KUL „Galerii Sztuki Sceny Plastycznej KUL”, kierowanej przez Radę Artystyczną w składzie Jacek Woźniakowski, Stefan Sawicki, Leszek Mądzik.

Dorobek Leszka Mądzika obejmuje nie tylko scenografie i reżyserie przedstawień realizowanych w Teatrze Akademickim KUL (od 1967; później także na scenie Teatru Pantomimy KUL, jak m.in. „Kiedy umieram” Leszka Mądzika), na Scenie Plastycznej KUL i w innych teatrach lubelskich, jak Teatr „Gong 2” (scenografia do przedstawień w reżyserii Andrzeja Rozhina: „Testamentu” Franciszka Villona, 14 VII 1968 oraz „Wyznania mordercy, czyli Siegfried Muller opowiada”, 23 I 1970), Teatr Lalki i Aktora im. Hansa Christiana Andersena (scenografia do „Dokąd pędzisz koniku?” Rady Moskowej, w przekładzie Dymitriny Bukowskiej, w reżyserii Włodzimierza Fełenczaka, z muzyką Mieczysława Mazurka, 14 V1978, m.in. zrecenzowane przez Henryka Jurkowskiego pt. „Pędź latawcze białonogi…” w „Teatrze”, 1978 nr 23, s. 20-21, ze świetnym opisem scenografii Leszka Mądzika), Teatr im. Juliusza Osterwy (scenografia do „Iwanowa” Antona Czechowa, w reżyserii Ignacego Gogolewskiego, 30 IV 1981). Ale także prace teatralne w innych miastach Polski jak Łódź (Teatr Nowy, 1984), Białystok (przedstawienie dyplomowe pt. „Warstwy” na Białostockim Wydziale Lalkarskim, filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie – premiera w Teatrze Szkolnym, 9 I 2005), Wrocław (Wrocławski Teatr Lalek – „Blask”, 21 II 2009; Wrocławski Teatr Pantomimy im. Henryka Tomaszewskiego – „Osąd”, część trzecia tryptyku pod tym tytułem, 19 III 2010), Jelenia Góra („Proces” Kafki w reżyserii Bohdana Michalika, 26 III 2011) oraz za granicą, m.in. w Lyonie (Teatr „Jean Sourbier”, 1981; Teatr Miejski, 1985) czy w Coimbra (Teatr „Teuc”, 1985)… i na innych scenach, z czasem coraz liczniejszych i o szerszym zasięgu terytorialnym, rozmaitej tematyce oraz formach teatralnych a grane po premierach na licznych festiwalach, przeglądach, spotkaniach oraz występach gościnnych w Polsce i za granicą.

Ponadto – pracę pedagogiczną w postaci warsztatów teatralnych prowadzonych poza Teatrem Akademickim i Sceną Plastyczną KUL w innych miastach w Polsce jak: 1975 warsztaty w Bolesławcu, warsztaty na studiach niestacjonarnych na Wydziale Wiedzy o Teatrze w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, czyli dzisiejszej Akademii Teatralnej (Warsztat „Kasandra”, 1990/1991; warsztat „Światło- przestrzeń”, 1991/1992 – 1993/1994; 1995/1996 – 2006./2007) i za granicą: Preko na wyspie Ugljan (1973), w Scheersbergu (1974, 1979, 1981, 1983, 1986), w Berlinie Zachodnim (1982); Hamburgu (1983), Lyonie (1984), Coimbra (1986) i innych miastach i krajach.

Wykaz występów zagranicznych (udział w nieprzeliczonych festiwalach międzynarodowych, występy gościnne, tournée – z pominięciem przedstawień realizowanych i granych w teatrach zagranicznych) przyprawia o zawrót głowy, nawet po fragmentarycznym za 25 lat zestawieniu 1975 -2000: Parma (11-19 XI 1975), Londyn (18 V 1976), tournée po Austrii i Włoszech (kwiecień 1977, m.in. występy w Palermo i Padwie): Villach w Austrii (6 V 1977), tournée po RFN i Belgii (luty 1979, m.in. występy w Hamburgu, Gandawie w Belgii), Budapeszt (16 X 1979, 28 IX5 X 1985, 1997), Brescia we Włoszech, a następnie tournée po Włoszech (16 VI 1980), Liege w Belgii (1316 X 1980; 724 III 1983), Lyon we Francji (1620 X 1980; 724 III 1983), Braunschweig (512 II 1981), Bruksela (19 IX5 X 1981), tournée po Belgii i Holandii oraz występy w Santareangelo we Włoszech i w Berlinie Zachodnim (321 I 1982), Vaasa w Finlandii (1726 VI 1984, 1987), Lozanna (1984), Valladolid (1985), Caen we Francji (724 III 1983), Coimbra w Portugalii (313 V 1984), Lozanna w Szwajcarii (1927 IX 1984), Valladolid w Hiszpanii (413 V 1985), Sztokholm (1828 VIII 1985), Heidelberg w Niemczech (1986), Nantes we Francji (1987), Gandawa w Belgii (1987), Berlin (1988, 1992, 1993), Helsinki (1988), Genewa (1988), Giessen (1989), Monte Carlo (1989), Belgrad (1989), Glasgow w Wielkiej Brytanii, Londyn, Nottingham, Cardiff, Lancaster (1989), Frankfurt nad Menem (1989), Moskwa (1990), Bruksela (1990), Nancy we Francji (1990), Oldenburg w Niemczech (1990), Wilno (1991), Kair w Egipcie (1991), Toyama w Japonii (1992), Wiedeń (1992), Lwów (1992), Budziszyn (1992), Kopenhaga w Danii (1993, 1996), Rouen we Francji (1993), Avignon (1993), Vordingborg w Danii (1993), Bornholm (1993), Praga (1993), Pietra Neamtz w Rumunii (1994), Bohum (1994, 1995), Chicago i Racine w Stanach Zjednoczonych (1994), Oldenburg (1994), Achern (1995), Barranguilla w Kolumbii (1995), Hanower (1996), Poczdam (1996), Passau (1996), Montemopr w Portugalii (1996), Petersburg (1997), Drezno (1997), Meksyk (1997), Turyn (1998), Brno (1998), Ljubljana (1998), Praga (1998), Reus w Hiszpanii (1998), Sarajewo (1999), Zagrzeb (1999), Brześć (1999), Sibiu w Czechach (1999), Kair (1999), Sao Paulo (1999), Damaszek w Libanie (2000), Wiedeń (2000), Rakvere w Estonii (2000), Magdeburg (2000), Rumunia (2000)…

A należy doliczyć do tego prace malarskie i fotograficzne, poświadczone licznymi wystawami w Polsce i poza granicami. Realizacje filmów. Przedstawienia telewizyjne…

Dokumentują ten dorobek liczne publikacje, wymieniające nie tylko premiery, warsztaty, wystawy, występy, ale także rozmaite nagrody, medale, odznaczenia, ordery i wyróżnienia, którymi została uhonorowana działalność Leszka Mądzika – rozsławiająca sztukę teatralną i teatr polski na świecie (m.in.: „Angelus”, „Bene Meritus Lublinensi”, „Gloria Artis”, „Pro Ecclesia et Pontifice”…).

Bożena Frankowska

BIBLIOGRAFIA:

1. Wypowiedzi Leszka Mądzika:

– Leszek Mądzik „Myślę obrazami”, „Teatr” 1983 nr 6, s. 7-8 (przedruk w: „Teatr bezsłownej prawdy” – „Scena Plastyczna” Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pod redakcją Wojciecha Chudego, Lublin 1990, s. 101-103);

– Leszek Mądzik, w: „Leszek Mądzik. Scena Plastyczna KUL z okazji jubileuszu 20-lecia w maju 1995”, Lublin 1995;

– Leszek Mądzik, w: „Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1998, Wydawnictwo „Projekt”, s. 5;

2. Irena Sławińska o Leszku Mądziku i jego teatrze oraz Scenie Plastycznej KUL:

– Irena Sławińska – podczas otwarcia sympozjum z okazji 10-lecia Sceny Plastycznej KUL (w dniach 1720 IV 1980, cytowana z nagrania magnetofonowego przez Wojciecha Chudego w książce „Teatr bezsłownej prawdy – „Scena Plastyczna” Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pod redakcją Wojciecha Chudego, Lublin 1990, s. 78;

– Irena Sławińska – wstęp do książki „Życie ku śmierci”. Scena Plastyczna KUL Leszka Mądzika”, Lublin 1991;

– Irena Sławińska – tekst w: „Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1998, Wydawnictwo „Projekt”, s. 12-15;

3. Andrzej Wajda o Leszku Mądziku i jego teatrze:

– Andrzej Wajda – „Skąd ta wrażliwość?”, w: „Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1998, Wydawnictwo „Projekt”, s. 10;

– Andrzej Wajda – wstęp do albumu: „Leszek Mądzik – Fotografia – Faktura, Czas, Sacrum, Postać”, Kielce 2002;

4. Ważniejsze prace innych autorów:

– Stefan Sawicki, „O scenie Plastycznej KUL i jej twórcy”, w: Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1999, Wydawnictwo „Projekt”, s. 28 – 32;

– Janusz Płoński, „Umilkły działa na teatralnym froncie, czyli wstrząsająca opowieść Starego Wuja” „ITD.” 1974 nr 24;

– Piotr Mitzner, „Teatr światła i cienia”, Warszawa 1982 – o Scenie Plastycznej Teatru Akademickiego KUL pod kierunkiem Leszka Mądzika w rozdziale III. pt. „W innych teatrach polskich”, s. 225-226;

– Paweł Konic, „Leszek Mądzik bliżej tradycji niż awangardy”, „Teatr” 1983 nr 6;

– Barbara Kowalska, „Teatr plastyczny”, „Projekt” 1987 nr 2;

Anna Harbut, „Oczyszczanie obrazami”, „Didaskalia” 2003 nr 58; – Janusz Degler, „Teatr”, w: „Leszek Mądzik – teatr ,scenografia, warsztaty, fotografia, plakat”, Lublin 2008 – Wydawnictwo „Jedność”;

5. Wydawnictwa dokumentacyjne o „Scenie Plastycznej KUL”, o teatrze i innych pracach Leszka Mądzika (albumy, książki, programy przedstawień, warsztatów, wystaw):

– „Teatr bezsłownej prawdy” – Scena Plastyczna Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pod redakcją Wojciecha Chudego, Lublin 1990 (zawiera m.in.: Kronikę „Sceny Plastycznej”, Wykaz przedstawień 1970-1985, Bibliografię za lata 1967-1985);

– „Leszek Mądzik. Scena Plastyczna KUL”, Lublin 1995, wydane „z okazji jubileuszu 20-lecia w maju 1995”);

– „Leszek Mądzik i jego teatr”, Warszawa 1998, Wydawnictwo „Projekt” (zawiera m.in. wypowiedzi Leszka Mądzika, s. 5);

– „Leszek Mądzik – Scena Plastyczna KUL”, Lublin 2000 (zawiera m.in.: wypowiedzi: Leszka Mądzika, s. 5, Andrzeja Wajdy, s. 10, Ireny Sławińskiej, s. 12, Stefana Sawickiego, s. 2832, opinie krytyków , s. 57-62, „Kronikę”, opracowaną przez Piotra Zielińskiego, s.6372 oraz Spis spektakli autorskich, s. 73);

– „Leszek Mądzik – Scena Plastyczna KUL”, Lublin [wyd. po roku 2000] (zawiera: słowa wstępne Leszka Mądzika, s. 3, tekst Wojciecha Skrodzkiego o Scenie Plastycznej KUL i twórczości Leszka Mądzika, s. 4-8; kronikę działalności pt. „Chronologia”, s. 1022; wybrane cytaty z recenzji polskich i zagranicznych, s. 2430; powtórzenie tekstów w języku angielskim, s. 3060; spis 16 przedstawień z lat 1970-2000 pt. „Autorskie spektakle Leszka Mądzika zrealizowane w Scenie Plastycznej KUL”, s. 61; zdjęcia z 10 przedstawień: „Ikar”, „Zielnik”, „Wilgoć”, „Wędrowne”, „Pętanie”, „Wrota”, „Tchnienie”, „Szczelina”, „Kir”, „Całun”, s. 557;

– „Leszek Mądzik – Fotografia – Faktura, Czas, Sacrum, Postać”, Kielce 2002;

– „Galeria Sztuki Sceny Plastycznej KUL 1986 -2006” (informacje o 72 wystawach, wśród nich Magdaleny Abakanowicz, Antoniego Fałata, Władysława Hasiora, Tadeusza Kantora, Jana Młodożeńca, Cypriana Kamila Norwida, Konrada Swinarskiego, Aliny Szapocznikow, Andrzeja Wajdy, Kazimierza Wiśniaka, Krystyny Zachwatowicz);

– „Leszek Mądzik – teatr, scenografia, warsztaty, fotografia, plakat”, Lublin 2008, Wydawnictwo „Jedność”;

– „Teatr obrazu Leszka Mądzika – 40 lat twórczości”, Lublin 2016.

Leave a Reply