W tragedii Sofoklesa Antygona przegrywa z Kreonem – władca Teb egzekwuje swoje uprawnienia i dziewczyna, która złamała zakaz pogrzebania zdrajcy, wypełniając religijny obowiązek należnego szacunku dla zmarłych, traci życie. Jednak grecki tragik tak napisał swoje dzieło, aby spór między prawem a nakazem religijnym przegrywał Kreon. Nie pozostawił choćby cienia wątpliwości, że to Antygona wygrała, toteż Kreon tracił rodzinę, szacunek, władzę i szansę na szczęśliwe życie. To wszystko zobaczymy w tym spektaklu, który nie sprzeniewierza się tekstowi, w nowym, świetnym przekładzie Antoniego Libery, ale to Kreonowi przypadnie sceniczne zwycięstwo.

Nie wynika to z reżyserskiej interpretacji, która opiera się zwycięstwu konserwatyzmu Antygony, ale z dystansu aktorskich umiejętności dzielących wykonawców głównych ról. Szymon Kuśmider gra Kreona przekonująco, jego argumenty strażnika prawa brzmią mocno, a pasmo nieszczęść, jakie spotyka go za nieustępliwość wobec postawy zbuntowanej dziewczyny, nie unieważnia królewskich decyzji. I choć kara, jaką wyznacza za naruszenie zakazu pochówku, wydaje się niewspółmierna do przewiny, a podszyty pychą brak gotowości do okazania łaski niegodnym władcy uporem, to raczej on zasługuje na współczucie. Atutem bohaterki (Bernadetta Statkiewicz) jest bowiem jedynie młodość, brakuje jej środków, aby wybór postawy heroicznej zyskał wymiar tragiczny.

Szkoda, bo przedstawienie ma wiele innych atutów – monumentalna dekoracja(łac. decoratio), zasadnicza część (por.:) scenografii, ... More, hieratyczny ruch pogrzebowy i kilka udanych ról drugiego planu, a w szczególności Elizy Borowskiej jako Eurydyki zastygającej w niemym okrzyku rozpaczy i Henryka Niebudka jako Tyrezjasza-jasnowidza będącego uosobieniem racjonalności – które mogły złożyć się na pełny sukces tej inscenizacji trzymającej się ducha dramatu(gr. drama), rodzaj literacki (obok epiki i liryki), obejmuj... More Sofoklesa.

Tomasz Miłkowski

ANTYGONA Sofoklesa, tłum. Antoni Libera, reż. Piotr Kurzawa, scenografia Małgorzata Pietraś, muz. Piotr Szamburski, Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana, premiera 5 października 2023.

[Fot. Karolina Jóźwiak/ Teatr Polski]