Przejdź do treści

Butoh – kontynuacja

W listopadzie polscy teatromani i miłośnicy tańca mieli szczególną ucztę. Do Krakowa, Warszawy i Poznania przyjechał znakomity tancerz butoh – Yoshito Ohno, syn Kazuo Ohno (1906-2010), jednego z twórców tego stylu.

Czym jest butoh? To nie tyle rodzaj tańca, określony sposób poruszania się, ile filozofia, jaka leży u jego podstaw i stan umysłu. Jego istotą jest poznanie wartości życia i tajemnicy śmierci. Nie chodzi w nim o opowiadanie jakiejś fabuły, ale o znalezienie relacji ze światem, o przekaz emocji.

 

Termin butoh powstał ze złożenia dwóch słów: bu – oznaczającego taniec i toh – krok, co wiąże się ze stawianiem całej stopy na podłożu. Cały spektakl jest więc bardziej chodzony niż tańczony, przypomina pradawny rytuał niż taniec, zwłaszcza że ruch jest bardzo wolny, wystudiowany. To sprawia, że wiek nie musi być dla tancerza butoh ograniczeniem, przeszkodą (Yoshito Ohno ma 77 lat, jego ojciec, Kazuo Ohno zmarł w wieku 103 lat i praktycznie do końca życia tańczył).

Butoh narodził się w latach 50. w Japonii jako odpowiedź na skostniałą rodzimą tradycją teatru japońskiego i protest przeciwko zalewaniu Japonii zamerykanizowaną kulturą masową. Ma wiele wspólnego z ankoku butoh – tańcem ciemności, odwołującym się do starych wierzeń, obrzędów i ludowej estetyki brzydoty, stąd nazywany bywa teatrem brzydoty lub śmierci.

Ale jego korzeni można szukać też w niemieckim teatrze ekspresjonistycznym, gdyż butoh tworzyli japońscy pionierzy tańca nowoczesnego – Baku Ischii i Takaya Eguchi, który studiował z Mary Wigman – a następnie Tatsumi Hijikata (1928-1986). To on właśnie namówił Kazuo Ohno do tej formy tańca, a ten z kolei – swojego syna Yoshito.

Spektakl w wykonaniu Yoshito Ohno zatytułowany Ptak i kwiat. Butoh – droga życia pokazywany w Krakowie, Warszawie i Poznaniu składał się z dwóch części przedzielonych filmem z 1960 r., ukazującym taniec młodego Yoshito i jego kolegów na plaży, nad którą pojawia się charakterystyczny grzyb bomby atomowej. Wkomponowanie tego filmu do spektaklu miało głęboki sens, bowiem doświadczenia i wspomnienia wojenne miały wielki wpływ na twórczość ojca, Kazuo Ohno (był w niewoli) i jak należy przypuszczać – także na syna. Technika tańca butoh wypracowana przez Kazuo Ohno to m.in. kurczące się, pokręcone, umierające ciało, będące wyrazem cierpienia czasu wojny.

W pierwszej części spektaklu Yoshito Ohno staje się raz Ptakiem, raz Kwiatem, wyrażając ruchem i gestem (bo poza nakryciem głowy symbolizującym ptaka i kwiat tańczy w garniturze i bez charakteryzacji właściwej dla butoh) ich cechy: lekkość, lotność, swobodę i wolność, a w drugim przypadku – piękno, harmonię, delikatność, spokój.

Druga część to słynna La Argentina (autorstwa Kazuo Ohno i Tatsumi Hijikaty) – pokazywany na całym świecie przez Kazuo Ohno taniec na cześć słynnej hiszpańskiej tancerki Antonii Merce, której występ Kazuo Ohno oglądał w 1926 roku i pozostał pod wielkim jego wrażeniem. A następnie etiuda Taniec królika po tsunami.

O ile taniec Yoshido Ohno wprawił publiczność w stan hipnotyczny (absolutna cisza na widowni w długiej przerwie między częściami, kiedy artysta zmieniał kostium), to z drugiej strony – widać było jej bezradność w ocenie tego spektaklu: czy są to niezależne utwory, po których można brawami nagrodzić artystę? Czy może spektakl ma strukturę litą, linearną, gdzie jedna część przechodzi w drugą, tworząc jedną opowieść?
Rozstrzygnięcie tej zagadki przyszło po finale La Argentina (nb. proszącego się o bardziej dramatyczne zakończenie poprzez gwałtowne, a nie stopniowe, wygaszenie światła), długiej przerwie i odmiennym w charakterze Tańcu królika po tsunami.

Widać z tego, że w programie teatralnym, powinna znaleźć się obszerniejsza niż zamieszczono informacja o strukturze spektaklu, zwłaszcza że w Polsce butoh nie jest powszechnie znany.

Aby poszerzyć wiedzę o nim, a jednocześnie wykorzystać pobyt artysty dla przybliżenia jego sztuki polskim tancerzom butoh (bo już takich mamy), organizatorzy tournee Yoshito Ohno (Fundacja Pompka) nie ograniczyli się do występów mistrza. We wszystkich miastach, gdzie artysta występował zorganizowano warsztaty tańca butoh z jego udziałem, spotkania z nim i wystawy poświęcone butoh oraz jego twórcom i kontynuatorom.

Anna Leszkowska

Teatr Studio w Warszawie 5.11.15

Ptak i Kwiat. Butoh – droga życia.

Taniec – Yoshito Ohno

ChoreografiaTatsumi Hijikata

Kostiumy – Etsuko Ohno

Wideo: Eikoh Hosoe

Światło: Toshio Mizohata

Dźwięk: Noriaki Coda

Wystawa w Galerii Studio, „Butoh u źródeł” będzie trwać do 4.12.15

Leave a Reply