Paweł Kluszczyński pisze o spektaklu Sich waffnend gegen eine See von Plagen w berlińskim Schaubühne:

Spektakl Sich waffnend gegen eine See von Plagen z Teatru Schaubühne w Berlinie to osobista relacja z pierwszych dni putinowskiej agresji na Ukrainę przedstawiona z perspektywy artystów, którzy znaleźli się w obliczu wojny. Niemiecko-ukraińskie przedstawienie przygotowane przez Stasia Żyrkowa nie jest tylko grą sceniczną, ale połączeniem jej z rejestracjami wywiadów z ludźmi teatru ukraińskiego, dobrowolnie wcielonymi w szeregi armii, żeby bronić niepodległości swojego kraju.

Scenografia to liczne pomarańczowe kasety z taśmą filmową, które mogą symbolizować rzeszę historii ludzi, których w lutowy poranek zastała zbrojna napaść. Każda z nich jest odrębnym końcem świata, utratą poczucia bezpieczeństwa, ale łączy je jedno słowo – wojna. W tych okolicznościach usłyszymy relacje z pierwszych dni agresji, kiedy w miejscu życia artystów zabrakło podstawowych środków spożywczych, ale też zobaczymy wideorelację z patrolu aktora, który zdecydował się na wstąpienie do sił zbrojnych. Jest coś okrutnie przerażającego w sielskich obrazach pól skąpanych w letnim słońcu, gdzie zza zakrętu polnej, niemal sielankowej, drogi może czaić się wrogo nastawiony oprawca.

Początek to historia Oleha Stefana, który przez większość swojego życia, nieświadomy losów rodziny legitymował się nazwiskiem Stefanow, czyli zrusyfikowaną wersją oryginalnego, które zostało pod wpływem działań Związku Radzieckiego zmienione. W jego młodzienczych latach to Rosja była źródłem fascynacji młodych ludzi: najlepsza szkoła aktorska była w Moskwie, wytwórnie filmowe, czy teatry, które się liczyły też umiejscowione w jej okolicach, wszystko pozostałe to prowincja. Podobny obraz wyziera z opowieści Dmytro Oliinyka, snutej z perspektywy młodszego pokolenia. Aktor(łac. actor), osoba grająca jakąś rolę w teatrze lub fi... More wychowywał się na Krymie, który mimo, że ukraiński, znajdował się pod silnymi wpływami Rosji. Jako młody chłopak nie władał biegle ukraińskim, lecz przeprowadzka z rodziną za zachód Ukrainy pokazała, że realia są zupełnie inne. Z biegiem lat, kiedy mężczyzna dorastał, sytuacja wokół rodzinnego Krymu się zaogniła. Eskalacja napięć i działań o charakterze wojennym nastąpiła dnia 24 lutego 2022 roku.

Aktorzy w ramach wojennego anturażu przebierają się w ubrania, które mogą przypominać te z darów, które w poczuciu wspólnoty zaczęli gromadzić ludzie. Jak widać, bezmyślna pomoc nie była rzeczą odrębną w Polsce, gdzie w ramach pomocy oddawano to, co od lat zalegało na dnie szaf. W tym wypadku butami na warunki bojowe są szpilki, termiczną bieliznę odgrywają złote stringi, a nakrycie głowy sombrera… Ten prześmiewczy pokaz to tylko śmiech przez łzy, gdyż pole bitwy to teren nieprzewidywalny, gdzie tylko ułamek sekundy oddziela życie od śmierci i nawet najbardziej zaawansowane akcesoria nie gwarantują przeżycia.

Mrożą krew w żyłach rejestracje przechwyconych rozmów rosyjskich żołnierzy, gdzie słychać przyzwolenie żony jednego na to, by jej mąż gwałcił ukraińskie kobiety, pod warunkiem, że się zabezpieczy i nie będzie jej tego opowiadał. To przyzwolenie pokazuje, jak w przypadku napaści zbrojnej, czy okupacji człowiek traci morale. Jak widać, świat po koszmarze drugiej wojny światowej niewiele nauczył, czy jest więc sens dalej wałkować ten temat w debacie publicznej?

Konfrontracja osób z doświadczeniem wojennym i uchodźczym z niemieckim aktorem Holgerem Bülowem stanowi odbicie lustrzane wszystkich nas, którzy przyjmują wojennych uchodźców. Po pierwsze, strach przed pierwszym kontaktem, jak się zachować, czy współczuć, czy rozmawiać, jakby nigdy nic o głupotach. Po drugie, widmo wojny, którym od dziecka jest bombardowany każdy z nas, czy to z opowieści starszych, czy podręczników historii. Tytułowa plaga zawsze była tylko wspomnieniem lub tematem rozmowy – z dnia na dzień stała się faktem, czymś co i ściany naszych domów może zamienić pewnego poranka w zgliszcza.

Paweł Kluszczyński

Sich waffnend gegen eine See von Plagen

Projekt Stasia Żyrkowa i Pavlo Arie

Tłumaczenie Sebastiana Antona

reżyseria: Staś Żyrkow

Schaubühne, premiera 11.09.2022

[Fot. Gianmarco Bresadola/ mat. organizatora]