EFEKT OBCOŚCI

podstawowa kategoria estetyki Bertolta >Brechta (por.: gra z dystansem). E.o. polegał przede wszystkim, na „oczyszczeniu sceny i widowni z wszelkiej magii”. Aktor według Brechta nie powinien dopuścić do pełnej identyfikacji z postacią – widownia winna cały czas wiedzieć, że aktor tylko pokazuje postać (ale nią nie jest). W takim ujęciu kwestie aktora są cytatami przywoływanymi w obecności widzów. Nie znaczy to jednak, że aktor ma pozostać obojętny wobec roli, niezaangażowany emocjonalnie. Przeciwnie: stan uczuciowy musi wystąpić na zewnątrz, wyzwolić się, ażeby mógł ulec wyolbrzymieniu. Szczególna elegancja, siła i wdzięk gestu wywołują efekt obcości. Toteż aktorstwo wschodu, np. chińskie, było dla Brechta przykładem idealnego zastosowania efektu obcości. „Aby wytworzyć efekt obcości – pisał Brecht – aktor musi zrezygnować z całkowitego przekształcenia się w postać sceniczną. Pokazuje on postać, cytuje tekst, powtarza jakieś rzeczywiste zdarzenie. Widz nie jest bez reszty „porwany przez aktora”, nie jest duchowo niwelowany, nie jest wtrącany w fatalistyczny nastrój wobec przedstawionego losu”.