Marek Modzelewski pisze coraz lepsze sztuki, Specjalizuje się w komedii, co u nas rzadkie, choć to komedie gorzkie, bardziej tragikomedie niż utwory łatwe, lekkie i przyjemne. We Współczesnym kolejny tego dowód – po brawurowym Wstydzie – na afisz weszła nowa sztuka Kto chce być Żydem? Autor sięga po temat złożony, przy którym łatwo o katastrofę: bada delikatną i pełną resentymentów materię stosunków polsko-żydowskich.

Pani domu (Iza Kuna), świeżo upieczona pani profesorka estetyki na uniwersytecie, wyjawia mężowi (Andrzej Zieliński) i rodzinie swoje postanowienie o konwersji na judaizm. Wywołuje szok, dając początek zderzeniu postaw, oczekiwań, obaw, powrotu upiorów antysemickich. Napiętą atmosferę wzmaga wybór córki (Ewa Porębska), która wiąże się ze znacznie starszym od niej Amerykaninem polsko-żydowskiego pochodzenia (Krzysztof Dracz). Przy wspólnym stole, przy którym wszyscy mają świętować profesurę gospodyni zasiada także jej przyrodni brat (Cezary Łukaszewicz), oślizgły macho ze swoją najnowszą „zdobyczą”, ponętną Ilonką (Barbara Wypych).

Najpierw jest śmiesznie, ale potem coraz groźniej, kiedy na powierzchnię wypełzają demony przeszłości i skrywana przemoc, regulująca relacje między bohaterami. Modzelewski to umiejętnie i stopniowo wyświetla, nie zmierzając wcale do żadnego morału czy choćby pocieszającego rozwiązania. W sztuce nie pojawi się nikt, kto przynosi ze sobą nadzieję, a co nastąpi wieczorem, tego nie sposób przewidzieć.

Sztuka zagrana koncertowo portretuje polskie urazy i uroszczenia, w szczególności zadawnione wieczne pretensje między Polakami i Żydami, którym nie pomaga tzw. nowa polityka historyczna i wypieranie z pamięci niewygodnych kart z przeszłości.

KTO CHCE BYĆ ŻYDEM? Marka Modzelewskiego, reż. Wojciech Malajkat, scenografia Wojciech Stefaniak, Teatr Współczesny, premiera w grudniu 2021.

[Fot. Teatr Współczesny]