Przejdź do treści

„Krypta Gustawa” z Nagrodą Komitetu Nauk o Sztuce PAN

Komitet Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk przyznał doroczną nagrodę w uznaniu dla wybitnych teatrologicznych osiągnięć naukowych profesora Zbigniewa Majchrowskiego i jego monografii „Krypta Gustawa”, wydanej nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego.

Nagrody Komitetu Nauk o Sztuce PAN przyznawane są co roku za prace w zakresie historii sztuki, muzykologii, teatrologii i filmoznawstwa, opublikowane w roku poprzedzającym przyznanie nagrody. W tym roku oprócz „Krypty Gustawa” do nagrody w zakresie teatrologii nominowana była także inna książka Wydawnictwa Instytutu Teatralnego – „Polska awangarda teatralna 1919–1939. Antologia” pod redakcją Doroty Fox i Dariusza Kosińskiego oraz „Staropolski Molière” Patryka Kenckiego (Instytut Sztuki PAN).

Czy „Dziady” są toksycznym arcydziełem? Czy nadal stanowią opresyjną inicjację w polskość, jak uważał Czesław Miłosz, pisząc w „Ziemi Urlo”, że swą wizją Mickiewicz „zapeklował Polaków w mesjańskim nacjonalizmie, który ma to do siebie, że pochłania każdego, kto mu się opiera”? Jak uwolnić to, co w „Dziadach” uniwersalne, od nacisku polonocentrycznych matryc lekturowych i ich edukacyjnych nadużyć? Jak od „Daj mi rząd dusz!” przejść do „Dajcie mi człowieka…”? Najnowsza historia sceniczna „Dziadów” podpowiada niejedną odpowiedź. Mniej interesować mnie będzie teatr jako medium literatury dramatycznej, bardziej – teatr jako medium emocji zbiorowych. […] Warto opowiedzieć o scenicznym zdejmowaniu z arcydramatu interpretacyjnych klisz przez nieufnych reżyserów i reżyserki, o wyłuskiwaniu nowych podtekstów przez aktorki i aktorów, o dekonstruowaniu mitów nadpisanych nad „Dziadami”. Mickiewiczowski Konrad wcale nie musi zejść ze sceny, by ustąpić miejsca Gustawowi, wystarczy, że odzyska utraconą „połowę” biografii.

Tymi słowami Zbigniew Majchrowski charakteryzował przedmiot swoich rozważań, rozpoczynając cykl spotkań-wykładów, które odbyły się w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego na przełomie 2018 i 2019 roku pod tytułem „Dziady – transformacje” i zapowiadały „Kryptę Gustawa” jako kontynuację monografii „Cela Konrada. Powracając do Mickiewicza” (1998), która skupiała na XX-wiecznych odczytaniach teatralnych arcydramatu Mickiewicza.

W „Krypcie Gustawa” autor przygląda się „Dziadom” w świetle inscenizacji powstałych po 1989 roku do dzisiaj. Wstępne wersje fragmentów tej książki, publikowane w czasopismach („Dialog”, „Didaskalia”, „Konteksty”) bądź w tomach zbiorowych, zostały przeredagowane, a niekiedy znacznie poszerzone. Książkę wzbogaca imponujący materiał ikonograficzny, na który składają się liczne fotografie z przedstawień, ale także obszerny i ciekawy zbiór ilustracji kontekstowych, obejmujący archiwalia, grafiki, fotografie prasowe, fotosy z filmów, dokumentację wystaw i akcji plastycznych, a nawet „zrzuty” z mediów społecznościowych, niemal z ostatniej chwili.

[Okładka książki – fot. Instytut Teatralny]

Leave a Reply