Przejdź do treści

„Myślenie literaturą”

Świetny tytuł dla zbioru esejów, szkiców i wspomnień Janusza Termera, „niezmordowanego przewodnika po polskiej i światowej literaturze”, jak przedstawia go wydawca „Res Humana”.

„Dzisiaj wszyscy pisarze muszą mieć swoich orędowników w nas – Czytelnikach – ostatnich, być może Don Kichotach czy Mohikanach opowiadających się po stronie literackiego „słowa”. Tych niewątpiących w jego moc sprawczą i poznawczą oraz powaby estetyczne” – deklaruje Autor, a ja zgadzam się i nie zgadzam z nim, bo uważam że literatura nigdy nie zginie. Dopóki istnieje gatunek Homo Sapiens, a co za tym idzie – my, czytelnicy. Żadni z nas ostatni Mohikanie.

Tak naprawdę, „myślący literaturą” Janusz Termer mówi tak z wrodzonej przekory. Inaczej nie chciałby nas zabrać w podróż po bliskich i dalekich ścieżkach swoich refleksji o świecie, zapisanym w książkach przez poetów i prozaików. Inaczej nie chciałby tego świata (czy tych światów) zmieniać, a jeśli nie zmieniać, to choćby pokazywać z innej perspektywy. Ze swojej perspektywy. Myśleć Iwaszkiewiczem oraz Kabatcową „Pogodą burzy” o Iwaszkiewiczu to – w przypadku podróży własnej na Sycylię, dokąd prowadzą literackie tropy – nic innego, jak dać się uwieść obu autorom i urodzie ich opowieści. I pójść krok dalej, na własną odpowiedzialność. (Sprawdzona recepta na wyborną zabawę literacką.)

Podejrzewam, że Janusz Termer przedstawia wszystkich tych „czarodziejów słowa”, odkrywanych przez siebie na nowo, często przypadkiem w jakiejś bibliotece, od Londona i Brzozowskiego, przez Tuwima i Leśmiana po Konwickiego i Kuśniewicza, i dziesiątki innych – z czysto egoistycznych pobudek: jako opętany wilczym głodem pożeracz książek ma nieodparty przymus dzielenia się tą ucztą z kompanią, w przeciwnym razie satysfakcja nie byłaby pełna; jako przewodnik po świecie literatury przemyca wątki autobiograficzne, inaczej kazałby wycieczkowiczom (a może sobie także) wątpić w wiarygodność swojego przekazu. Spełnione istnienie historyka literatury?

• Książka została zaprezentowana uczestnikom spotkania autorskiego, zorganizowanego przez Polski Oddział Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (25 marca 2019 roku), z udziałem szefującego mu Eugeniusza Kabatca oraz recenzentów: Tomasza Miłkowskiego i Grzegorza Wiśniewskiego – w Domu Literatury na Krakowskim Przedmieściu.

Aleksandra Pietrowas

Leave a Reply