Wspaniały sposób uczenia historii polski, rozwijania wiedzy o jej gospodarce, kulturze, nauce, sztuce, teatrze…
Mennica Polska S.A. na zlecenie Narodowego Banku Polskiego wyprodukowała okolicznościową monetę, w standardzie niekolekcjonerskim lecz obiegowym, o nominale 5 złotych, w ilości do 38.424,000 sztuk. Z napisami na prawej (awers) i lewej (rewers) stronie monety: „5 złotych – 100-lecie Odzyskania przez Polskę Niepodległości – 2018” oraz „Rzeczpospolita Polska 2018” (wokół Orła w Koronie, ustalonego dla Godła Rzeczypospolitej Polskiej).
Wydarzenie anonsuje specjalne czterostronnicowe wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego. A w nim Profesor Adam Glapiński, Prezes Narodowego Banku Polskiego, podkreśla szczególny moment emisji:
„Rok 1918 był dla nas wyjątkowy. Marzenia o wolności stały się rzeczywistością. Nie byłoby możliwe, gdyby nie konsekwentne działania wielu pokoleń Polaków, którzy z wiarą w przyszłość walczyli w powstaniach, pielęgnowali kulturę, pracowali dla wspólnego narodowego dobra, by osiągnąć upragniony cel.
11 listopada 1918 roku wszystko się zmieniło. Otworzyliśmy nową kartę w historii naszego narodu. Rozpoczęliśmy budowę nowej Polski. Rodzima waluta była jednym z priorytetów odradzającego się państwa, a wymiernym tego znakiem miał się stać wkrótce polski ZŁOTY.
Narodowy Bank Polski uczci w 2018 r. setną rocznice odzyskania przez Polskę Niepodległości emisją wyjątkowych monet jubileuszowych oraz banknotu.
Pierwszą z nich jest okolicznościowa moneta w standardzie obiegowym o nominale 5 złotych, na której umieszczono napis: „100-lecie odzyskania przez Polskę Niepodległości. Moneta będzie wyemitowana w symbolicznym nakładzie do 38. 424. 000 sztuk tak, aby trafiła do każdego Polaka.
Emitując tę monetę chcemy dać wyraz głębokiego szacunku dla wszystkich ludzi wielkiego serca, którzy swoją postawą przyczynili się do faktu, że dziś cieszymy się suwerenną Rzeczpospolitą My Polacy”.
Ten sposób okazywania szacunku dla polskiej historii i tradycji oraz uczczenia ważnych momentów polskiej przeszłości wymyślił Narodowy Bank Polski nie od dziś. Od wielu już lat Narodowy Bank Polski daje temu świadectwo w postaci emisji monet ukazujących postaci ważne dla historii Polski, instytucje budujące siłę gospodarczą i kulturalną Polski w dawnych wiekach i po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości. W specjalnych – skromnych a eleganckich – wydawnictwach anonsuje ukazanie się okolicznościowych monet w różnych rodzajach emisji (kolekcjonerskie, obiegowe, okolicznościowe) oraz opowiada o związanych z nimi postaciach czy zdarzeniach.
Zapoznaje nas z dziejami polskiego pieniądza, prezentując w serii obrazującej historię polskiego pieniądza m.in. krakowski grosz Kazimierza Wielkiego (moneta siódma!!!, emisja 15 IX 2015), pół grosza Władysława Jagiełły (emisja 3 XII 2015), talara Władysława Wazy (emisja 7 IX 2017), tynfa Jana Kazimierza (emisja 12 VII 2018). I tłumaczy poprzez tekst napisany przez Stanisława Suchodolskiego, że ten krakowski grosz wcale nie był małym grosikiem, a pieniądzem o dużej wartości! I dalej opowiada o reformie monetarnej przeprowadzonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla ratowania polskiej gospodarki i zapoczątkowaniu 250 lat Mennicy Warszawskiej – otwartej 10 lutego 1766 roku w Warszawie przy ulicy Bielańskiej.
Ale inicjatywa emisyjna i wydawnicza NBP nie ograniczyła się do „Historii monety polskiej” czy „Skarbów Stanisława Augusta”. Wiele druków, towarzysząc kolejnym emisjom, przypominało po prostu dzieje Polski i jej władców, znane ogólnie zwycięskie wojny i prawie nieznane szerszemu ogółowi Polaków starcia orężne (jak z Tatarami pod Hodowem, nazywanym „polskimi Termopilami”, 1694).
Były emisje i druki, które mówiły o wyjątkowym poziomie polskiej myśli naukowej w zakresie architektury, gospodarki, hydrotechniki…, ujawnianych czy to przy budowie Kanału Bydgoskiego (1773-1774) czy Centralnego Okręgu Przemysłowego (1936-1939) realizowanego z imponującym rozmachem i szybkością przez cywilne i wojskowe Biura Planowania Krajowego wg planów nakreślonych przez Eugeniusza Kwiatkowskiego, wielkiego budowniczego miasta i portu w Gdyni, wicepremiera i ministra skarbu Polski Odrodzonej.
Inne monety i druki przypominały polskie zabytki – od reliktów pałacowo-sakralnej zabudowy na Ostrowiu Lednickim (emisja 2 VI 2015), przez Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie zbudowany w XII w. (emisja 3 XI 2016) po Kaplicę Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim, wzniesioną w II połowie XIV w. z inicjatywy Kazimierza Wielkiego (emisja 22 V 2017) czy Ratusz w Poznaniu (emisja 6 XI 2015), by wymienić tylko niektóre, ale obejmujące rozległy czas i równie rozległe przestrzenie polskiej ziemi. Dla tej polskiej ziemi znalazło się nawet miejsce w cyklu „Zwierzęta Świata” w postaci monety poświęconej pszczole miodnej, o której podstawowe uwagi zapisała Pani Profesor SGGW Beata Madras-Majewska (emisja 13 X 2015).
Specjalne miejsce zajęły emisje i druki poświęcone pamięci Polaków zasłużonych dla odzyskania przez Polskę Niepodległości, jak Józef Haller (emisja 8 XI 2016) lub wydarzeniom, które nadejście wolności poprzedziły, jak stulecie czynu zbrojnego polskich emigrantów ze Stanów Zjednoczonych i Kanady płynących Polsce na pomoc w latach 1917-1919 (opisane przez Teofila Lachowicza). W roku 2018 towarzyszyła im seria „100-lecie odzyskania przez Polskę Niepodległości” – tu emisję monet i wydawnictwo w związku ze wspomnieniem postaci Ignacego Jana Paderewskiego zaplanowano na 30 października 2018 roku.
Wśród tych rozmaitości znalazło się wiele – co szczególnie zainteresowało „Yoricka” jako pismo Klubu Krytyki Teatralnej w Polsce – emisji i wydawnictw z dziedziny kultury: czasopiśmiennictwa, oświaty, szkolnictwa, teatru, zabytków.
Dla uczczenia 125 rocznicy działalności stałego Teatru w Krakowie (1893), od 1909 roku noszącego imię Juliusza Słowackiego, NBP wyemitował 6 września 2018 roku monetę z wizerunkiem gmachu teatru. Z tej okazji Diana Poskuta-Włodek przypomniała daty, fakty i artystów tego Teatru od otwarcia 21 października 1893 budowli wzniesionej wg planów Jana Zawieyskiego, z kurtyną będącą dziełem Henryka Siemiradzkiego. Znalazło się miejsce na wspomnienie dyrekcji Tadeusza Pawlikowskiego i działalności Stanisława Wyspiańskiego, ważniejsze inscenizacje romantycznego i młodopolskiego repertuaru, wielkich aktorów XIX i XX w., od Heleny Modrzejewskiej, Stanisławy Wysockiej, Ireny i Ludwika Solskich po debiut(fr. début), pierwszy występ na scenie, estradzie bądź w... More Krystiana Lupy i prace Anny Augustynowicz i Agnieszki Glińskiej…
O setnej rocznicy otwarcia (1 września 1918) Gimnazjum imienia Stefana Batorego w Warszawie pisał z okazji emisji Marcin Miros 22 sierpnia 2018 roku. Wyszli w tej szkoły znani Polacy, jak walczący podczas II wojny z niemieckimi najeźdźcami poeta i żołnierz Kamil Baczyński, któremu wraz z kolegami z ławy szkolnej i tajnej polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego (Bojarski, Borowski, Gajcy, Trzebiński) przyszło tragicznie rozszerzyć szkolne przesłanie („Łamiemy rozumem wciąż nowe zapory”) w walce Harcerskiego Plutonu Szturmowego „Zośka” (druga kompania „Rudy”, a pluton drugi „Alek”), a następnie „Parasol”.
Siedemdziesiątą rocznicę założenia paryskiej „Kultury” (lipiec 1947), kierowanej przez Jerzego Giedroycia, Narodowy Bank Polski uczcił 10 sierpnia 1917 roku. Profesor Antoni Dudek z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w druku towarzyszącym okolicznościowej emisji monet wspominał współpracowników jak Gustaw Herling-Grudziński, Konstanty Jeleński, Leopold Unger aż do Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Marka Hłaski, Stefana Kisielewskiego, Leopolda Tyrmanda po Leszka Kołakowskiego.
W jednym z programów wydawanych przez NBP napisano:„Emisja wartości kolekcjonerskich stanowi okazję do upamiętnienia ważnych historycznych rocznic, postaci i wydarzeń”.
Dodać do tego zapisu trzeba koniecznie kilka uwag.
Po pierwsze, że te emisje i towarzyszące im programy z informacjami są doskonałą lekcją historii Polski – jej dziejów i kultury oraz sławnych władców, przywódców, bohaterów, działaczy, budowniczych, naukowców, artystów.
Po drugie – że dobór osób projektujących emitowane monety uwzględnia nie tylko merytoryczne przygotowanie, ale także wysoki kunszt artystyczny w doborze rysunku i napisów awersu i rewersu. .
Po trzecie – teksty w programach, dokładne, jasne, zwięzłe – stoją na najwyższym poziomie literackim i redakcyjnym.
Emisje i edycje uczą polskiej historii, nie nużąc, a zachęcając do nauki – jak najlepsze podręczniki, przewodniki i książki szkolne, które kiedyś tytułowano „wypisami”. Może te materiały przygotowywane przez NBP powinny stanowić – choć są przeznaczone do innego celu – obowiązkowe lektury dla uczących się dzieci i młodzieży.
Podczas ich czytania bardzo wiele się nauczyłam i zainteresowałam się wielu zasygnalizowanymi zagadnieniami.
Dotychczasowy program, zapowiedzi na przyszłość, wygląd emitowanych monet i związane z emisjami druki i wydawnictwa – w całej pełni potwierdzają słuszność twierdzenia NBP, które trzeba zapamiętać: „Emisja wartości kolekcjonerskich stanowi okazję do upamiętnienia ważnych historycznych rocznic i postaci, jak i do rozwijania zainteresowań polską kulturą, nauką i tradycją”.
Na 30 października 2018 roku z okazji „100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości” Narodowy Bank Polski zaplanował emisję monet poświęconych postaci Ignacego Jana Paderewskiego, a do przeczytania internetowe hasło „MY POLACY 1918 – 2018”.
Bożena Frankowska
