28 i 29 XI 1919
OTWARCIE TEATRU „REDUTA” W WARSZAWIE – „PONAD ŚNIEG BIELSZYM SIĘ STANĘ” STEFANA ŻEROMSKIEGO W INSCENIZACJI JULIUSZA OSTERWY
Dnia 28 listopada 1919 roku w Salach Redutowych Teatru Wielkiego w Warszawie (w 26 dni po pożarze sceny „Rozmaitości”, 2 XI 1919) otwarto Teatr „Reduta” – teatr o charakterze eksperymentalnym czy laboratorium, założony przez Juliusza Osterwę [na zdj.] oraz współpracującego z nim Mieczysława Limanowskiego, zainteresowanego teatrem profesora geologii. Zaproszonym gościom pokazano generalną próbę nowej
sztuki Stefana Żeromskiego „Ponad śnieg bielszym się stanę”w reżyserii Juliusza Osterwy. W dniu następnym odbyła się oficjalna prapremiera. „Okazała się wydarzeniem, przedstawienie utrzymało się przez pięć lat na afiszu. W sumie grane było 225 razy, rekord bez precedensu w dotychczasowej historii warszawskich scen dramatycznych (…)” -napisał Stanisław Marczak-Oborski w książce „Teatr w Polsce 1918-I 939” (Warszawa, 1984, PIW, s. 71 – rozdział pt. „Teatry warszawskie od odzyskania niepodległości do początku lat trzydziestych”).
Treść była bardzo aktualna. Sztuka opowiadała o zagładzie dworu szlacheckiego na kresach i nadciągającej rewolucji, wskazując na złożone problemy etyczne w rachunku krzywd po rewolucjach 1905 i 1917 roku.
Młody krytyk Władysław Zawistowski ogłosił w „Skamandrze” (1920 z. 1) entuzjastyczną recenzję, opisującą przedstawienie: „Pojawienie się nowej sceny pod nazwą Reduta jest jednym ze świadectw, jak dużymi zasobami energii rozporządza sztuka teatralna. (…). Wystawienie dramatu(gr. drama), rodzaj literacki (obok epiki i liryki), obejmuj... More Żeromskiego było pierwszą próbą przygotowywanej, w idealną sferę usuniętej wizji sztuki teatralnej. (…) Akcja(łac. actio = działanie) ciąg zdarzeń w utworze dramatyc... More odbywa się na jednym poziomie z widownią. O dwa kroki od widza działa aktor(łac. actor), osoba grająca jakąś rolę w teatrze lub fi... More. Charakteryzacjanadawanie twarzy aktora wyglądu zgodnego z założeniami in... More i kostiumy doprowadzone do minimum. Dekoracje odznaczają się godną uznania przypadkowością jakby z celową niedbałością i pogardą”.
Oprócz. treści i problematyki podjętej przez Stefana Żeromskiego, przedstawienie zafascynowało
opisanym przez Władysława Zawistowskiego nowym kształtem teatralnym – zupełnie odmiennym od znanej stylistyki innych teatrów, nie tylko warszawskich. Oparte było nie na popisie aktorskim, nie na bogatej dekoracyjności i inscenizacji, ale na grze zespołowej, z wyraziście wytworzoną atmosferą oraz szczegółowym i precyzyjnym wydobyciem niuansów myślowych i psychologicznych uwydatnionych przez przeżycia grających aktorów.
Kształt artystyczny i wymowa tego przedstawieniem zdecydowały o tym, że Juliusz Osterwa znalazł się wśród najlepszych reżyserów polskich tych lat – obok Ludwika Solskiego, Arnolda Szyfmana, Maksymiliana Węgrzyna i Aleksandra Zelwerowicza.
Juliusz Osterwa założył teatr „Reduta” dzięki pomocy Jana Lorentowicza, krytyka teatralnego, który będąc dyrektorem generalnym Teatrów Miejskich w Warszawie (od 1 XII 1918 do X 1922: Teatr Rozmaitości,
Teatr Wielki i Teatr Letni, a okresowo Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego(1757-1829), aktor, reżyser, dramatopisarz, trzykrotny dyre... More i Teatr Praski) zarezerwował dla siebie kierownictwo Teatru „Rozmaitości”, w którym Juliusz Osterwa pracował jako aktor i reżyser, a od lipca 1919 roku jako kierownik artystyczny.
Miał wówczas za sobą wojenną tułaczkę, a po powrocie do Polski występy w Teatrze Polskim i Teatrze Małym w Warszawie prowadzonych przez Arnolda Szyfmana, bowiem jako poddany austriacki od 4 lipca
1915 roku został deportowany z Warszawy do Samary nad Wołgą. Stamtąd przedostał się do Moskwy (grał tu
i reżyserował w Teatrze Polskim prowadzonym przez Arnolda Szyfmana), a następnie do Kijowa, gdzie grał i
