Dobrą robotę wykonali młodzi artyści pod wodzą doświadczonego reżysera Krzysztofa Langa, biorąc na warsztat sztukę Christo Bojczewa „Pułkownik ptak”. Pokazali ją na scenie Promu Kultury na Saskiej Kępie, prężnego ośrodka, którego kierownictwo jest otwartego na różnorodne działania artystyczne.
Sztuka Bojczewa, bułgarskiego dramaturga, dzieje się w filii szpitala psychiatrycznego oddalonego od uczęszczanych dróg i właściwie zapomnianego – chciałoby się powiedzieć – przez Boga i ludzi. Przebywa w nim tylko sześcioro pacjentów, z których każdy zmaga się ze swoim mniej lub bardziej urojonym bzikiem. Nikt się nimi nie interesuje, brakuje żywności, lekarstw, ubrań, a opiekę medyczną sprawuje tylko jeden lekarz (Mateusz Dobies), który, jako młody medyk idealista, zgłosił się na oddział na ochotnika po tym, jak jego poprzednik porzucił placówkę. Nieopodal na Bałkanach trwa wojna. Pewnego dnia, zrzuty sił ONZ, zamiast do walczących Bośniaków, spadają na teren psychiatryka. Tak dokonuje się przełom w życiu psychopensjonariuszy.
Wśród darów są wojskowe mundury. Na ich widok ożywia się katatonik pułkownik Fietisow (Michał Jarczyński). Przyobleczony w mundur tworzy – z także umundurowanych współtowarzyszy niedoli – Kira (Kinga Rudaś) nałogowego złodzieja, Pepy (Anastazja Pazura) rzekomej tirówki, Dawuda (Wojciech Węglarski), Cygana impotenta, Mateja (Kamil Bukata) drżącego ze strachu przed rozdeptaniem i Chaczo (Marcin Wypych), głuchego artysty – sprawny oddział wojskowy. Nowemu ładowi i porządkowi poddaje się nawet doktor. Dyscyplina, codzienne zadania do wykonania, a przede wszystkim cel, jaki stawia swoim podwładnym pułkownik – włączenie ich oddziału do struktur ONZ – daje pacjentom nadzieję na odmianę losu, wycisza ich „wariactwo”. Z zapałem wysyłają listy dyplomatyczne do europejskich struktur organizacji. Czynią to za pomocą ptaków, ponieważ w pobliżu szpitala brak jakiejkolwiek poczty. Jak skończy się misja pułkownika Fietisowa?
Sztuka Christo Bojczewa może przywodzić na myśl dramat(gr. drama), rodzaj literacki (obok epiki i liryki), obejmuj... More Kena Keseya „Lot nad kukułczym gniazdem”. Też rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym i podobnie jak w tamtym dramacie, stosunki między pacjentami, personelem medycznym są alegorią ludzkiej egzystencji ujętej w karby polityki, w zależność rządzących i rządzonych. Jest jednak bardziej optymistyczna – przynajmniej z pozoru. To raczej nostalgiczna komedia lub, jak kto woli, tragifarsa, historia opowiedziana w lekkim tonie z zabawnymi, błyskotliwymi dialogami i inteligentnymi uwagami na temat kondycji świata i ludzi, którzy ten świat urządzili.
Trudność zagrania na scenie „Pułkownika ptaka” polega na tym, by nie zabić lirycznego dowcipu nadmiernym przerysowaniem postaci, a także by nie za bardzo rezonersko, czytaj: nudno, brzmiały wygłaszane przez bohaterów, szczególnie Fietisowa, filozoficzne przemówienia o kondycji ludzkości. Tych pułapek twórcom sztuki udało się uniknąć. Spektakl toczy się wartko, z wyraziście puentowanymi wątkami.
Każdy z aktorów stworzył postać konsekwentnie zachowującą swój charakter(gr. charakter = wizerunek), postać literacka o wyraźnie i... More, dając jej zabawną charakterystyczność, ale i wzruszającą bezradność, człowieka odrzuconego, którego przed beznadziejną samotnością ratuje przynależność do wspólnoty podobnych do niego. Gdy wdzieją mundury, pokażą, że nie tylko potrzebują siebie nawzajem, ale – że mimo kłótni i swarów – chyba się lubią.
„Pułkownik ptak”, powstał w 1997 roku, 20 lat temu, niczego nie stracił ze swojej przypowieści o ludziach podzielonych, na tych z gorszego i lepszego świata, o których ten lepszy świat – mimo organizacji pomocowych – nie umie zadbać… Więcej, dramat Christo Bojczewa nabrał dodatkowej wymowy wobec exodusu ludzi porzucających swoje ojczyzny, by ratować życie i płacących za tę ucieczkę najwyższą cenę, bo ziemia obiecana jest ułudą… A solidarność międzyludzka zawodzi… Oto człowiek?!
Grażyna Korzeniowska
Christo Bojczew
Pułkownik ptak
Obsada:
Kamil Bukato
Mateusz Dobies
Michał Jarczyński
Anastazja Pazura
Kinga Rudaś
Wojciech Węglarski
Marcin Wypych
Krzysztof Salwa
Andriy Burdzalovsky
Reż. Krzysztof Lang
Asyst. reż. Jakub Nurzyński, Kacper Pluta
Scen. Andrzej Kowalczyk, Anna Żak
Kost. Ewa Krazue
opr. dźw. Joanna Badełek, Kacper Pluta
światło Mikołaj Jaroszewicz
