Przejdź do treści

aktor

(łac. actor), osoba grająca jakąś rolę w teatrze lub filmie; według innej formuły najważniejszy twórca teatru. Mimo sporów teoretyków, którzy niekiedy odmawiają pracy aktora cech twórczych (przypisując mu tylko zadania odtwórcze), doświadczenie historyczne potwierdza niezmiennie prymat aktora w sztuce teatralnej. Szczególny rodzaj twórczości a. polega na tym, że jest on jednocześnie twórcą postaci scenicznej i tworzywem tej postaci („aktor gra sobą”, Andrzej Hausbrandt). W Europie sztuka aktorska wyłoniła się z obrzędowych tańców i pieśni chóralnych ku czci Dionizosa w starożytnej Grecji. Aktor grecki w (patrz:) tragedii i (patrz:) dramacie satyrowym występował w (patrz:) masce, która określała z góry charakter postaci, a także wspomagała siłę głosu. Ponieważ przedstawienia dawano na rozległych przestrzeniach (najczęściej na stokach wzgórza) o zabudowie amfiteatralnej, a. chodzili na koturnach, aby zapewnić widzom widoczność. W Grecji od wykonania scenicznego, czyli gry aktorskiej, zależał w dużej mierze wynik (patrz:) agonu tragicznego; był to więc nie tylko konkurs tekstów poetyckich, ale także ich scenicznej realizacji. Styl gry aktorskiej zmieniał się przez wieki. Współcześnie ścierają się dwie tendencje – utożsamiania aktora z postacią (nawiązanie do tzw. metody Konstantina Stanisławskiego) lub dystansu wobec postaci (nawiązanie do idei teatralnych Bertolta Brechta). Józef Kotarbiński, wybitny polski aktor i reżyser, tak charakteryzował pracę aktora w książce „Ze świata ułudy” (1926):