Przejdź do treści

Witkacy – biografia coraz dokładniejsza

Wydana przez PIW Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza w opracowaniu Anny Micińskiej, Janusza Deglera, Stefana Okołowicza, Tomasza Pawlaka, to dzieło niezwykłe.

Niezwykłe i z racji życiorysu bohatera tej książki, i rangi jego twórczości – malarskiej, fotograficznej, filozoficzno-krytycznej, dramaturgicznej i teatralnej, ale i z powodu fotograficznego wręcz ujęcia, odtworzenia, czasów i miejsc (głównie Zakopanego), w jakich artysta żył i tworzył. Ta niezwykłość polega również na tym, że książkę – przecież niełatwą z uwagi na materię spraw i biografię bohatera – czyta się jednym tchem, choć dzieło ma „słuszną” objętość.

Żaden z naszych twórców nie budził w minionym ćwierćwieczu równie wielkiego zainteresowania, co Witkacy – pisze Janusz Degler. Rok Witkacego – 1985 – obchodzony na świecie pod patronatem UNESCO w stulecie jego urodzin – przyczynił się znacznie do poszerzenia wiedzy i o samym Witkacym, i o jego twórczości. Badania, jakie wówczas prowadzono pokazały wiele nieznanych aspektów jego twórczości, ale i ujawniły niezbadane wcześniej okresy (1914-18) jego życia, jak choćby służbę w Lejbgwardii Pawłowskiego Pułku (na ten temat powstała książka Krzysztofa Dubińskiego Wojna Witkacego, czyli Kumboł w galifetach).
Odnaleziono też sporo listów z tysięcy, jakie napisał Witkacy (z tych do żony zachowało się 1258 (wydano je w czterech tomach), a co najmniej drugie tyle znalazło się w archiwach przyjaciół). Córka Bronisława Malinowskiego, z którym Witkacy się przyjaźnił i z którym odbył podróż w tropiki, udostępniła też rękopis dziennika swojego ojca. Pozwoliło to Danielowi Gerouldowi opisać dokładnie pobyt przyjaciół na Cejlonie.

Systematycznie powiększa się więc liczba poświęconych Witkacemu opracowań, zarówno jeśli chodzi o prace badawcze, jak i inscenizacje tekstów, wystawy malarstwa i fotografii, oraz różne przedsięwzięcia popularyzujące życie i twórczość (w kronikach nie odnotowano tylko licznych wycieczek Witkacego w góry, ale znaleźć je można w wydanej niedawno książce Macieja Pinkwarta Wariat z Krupówek, na którą autorzy Kroniki często się powołują).

Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, że witkacologia stała się samodzielną dziedziną naukową z kilkoma działami odpowiadającymi wielokierunkowej działalności Witkacego i uwzględniającą w szerokim wymiarze jego biografię.

Tom został podzielony na trzy części. Pierwsza to Dzieje rodziny Witkiewiczów oraz historia rodu Marii z Pietrzkiewiczów, matki Witkacego. Druga i najważniejsza to dwuczęściowa kronika: ułożony chronologicznie obszerny przegląd wydarzeń z jego życia prywatnego i twórczego pokazujący – poprzez korespondencję – nie tylko dorastanie i kształtowanie się osobowości przyszłego autora Szewców, ale i niebywale silne relacje ojca z synem – zarówno emocjonalne, jak i intelektualne. Listy te są też świadectwem postaw życiowych i twórczych dwóch niezwykle silnych indywidualności. Część pierwsza kroniki (autorstwa Anny Micińskiej) tyczy lat 1885 – 1918, druga (autor Janusz Degler) – lat 1918 – 1939.

W trzeciej części pomieszczono artykuły i rozprawy ośmiu autorów (Jana Witkiewicza, Tomasza Pawlaka, Wojciecha Sztaby, Stefana Okołowicza, Daniela Geroulda, Krzysztofa Dubińskiego, Janusza Deglera i Czesławy Oknińskiej), poświęcone kluczowym wątkom w biografii Witkiewicza. Dopełniają one i konkretyzują to, co zawiera kronika.

Całość tomu, który stanowi kompendium wiedzy o życiu Witkacego, uzupełnia bogaty materiał ilustracyjny, nota wydawnicza, bibliograficzna, indeks osób i spis ilustracji. Podkreślić też należy, że książka jest niezwykle starannie, przejrzyście (mimo licznych przypisów) i elegancko wydana. (al.)

Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, opr.
Anna Micińska, Janusz Degler, Stefan Okołowicz, Tomasz Pawlak, PIW, wyd. I, Warszawa 2017, s. 951, cena 60 zł

Leave a Reply