Przejdź do treści

Dziesięć lat Laboratorium Dramatu

13 października 2003 roku w Laboratorium Dramatu przy Teatrze Narodowym odbyło się reżyserskie czytanie „Kryzysu” Radka Dobrowolskiego, kilka godzin później reżyser Łukasz Kos i aktorzy m.in.: Andrzej Konopka jako Maciek i Tomasz Karolak jako Król (w zastępstwie Roberta Więckiewicza, na zdjęciu obok) na warsztat wzięli „Koronację” Marka Modzelewskiego. Tego dnia LD rozpoczęło swoje działania. W tym roku obchodzi dziesięciolecie.

Z okazji urodzin odbędzie się bal na Scenie Przodownik. Na stronie Facebook Laboratorium Dramatu przypomnimy najważniejsze wydarzenia z historii LD, udostępnimy dramaty, fragmenty recenzji, zdjęcia, zapisy czytań, wykładów i dyskusji.

 

LD powstało, by wspierać młodą polską dramaturgię z trudem przedostającą się na sceny teatrów. Wypracowało własną metodę, która polega na współpracy dramatopisarza z reżyserami i aktorami przy tworzeniu ostatecznej wersji dramatu. W podobny sposób tworzono spektakle w epoce elżbietańskiej i hiszpańskim „złotym wieku”, dziś ten sposób działania przeniesiony na pole informatyki nazywany jest „open sources”. LD łączy więc klasyczne wzorce ze współczesnym duchem filozofii otwarcia i współuczestnictwa.

Pomysł na stworzenie LD – miejsca wspierającego i promującego młodą polską dramaturgię narodził się w czasie warsztatów „Sztuka Dialogu” nad Wigrami, które zorganizowali dramatopisarz Tadeusz Słobodzianek i dyrektor Domu Pracy Twórczej Dariusz Jachimowicz. Warsztaty zbiegły się z propozycją prowadzenia eksperymentalnej sceny poświęconej młodej dramaturgii, którą Słobodziankowi złożył nowy dyrektor Teatru Narodowego Jan Englert. W 2003 roku LD rozpoczęło działalność, a po rozstaniu z narodową sceną, bezdomne Laboratorium przygarnęła klubokawiarnia Chłodna 25 prowadzona przez Grzegorza Lewandowskiego (tu odbyło się kilkanaście czytań współczesnych dramatów), klub Le Madame prowadzony przez Katarzynę Szustow (premiera „Urojeń” Pawła Jurka) oraz Studio Buffo Janusza Józefowicza i Janusza Stokłosy (premiera „Agata szuka pracy” Dany Łukasińskiej, granie spektaklu „Tiramisu” Joanny Owsianko). Wreszcie swoją stałą siedzibę LD znalazło przy Olesińskiej 21. w opuszczonej piwnicy, służącej za magazyn mebli biurowych. Dzięki determinacji i talentom organizacyjnym Magdaleny Romańskiej, kierownika technicznego LD oraz staraniom ekonomistki Małgorzaty Gurdziel, a także współpracownikom, jak Katarzyna Malinowska, Barbara Welbel, Małgorzata Rokicka, Marta Hopfer, Edyta Ganc, Jagoda Hernik Spalińska, Szymon Majewski, Grazyna Miciałkiewicz i wielu, wielu innych piwnica w ciągu kilku lat zmieniła się w prawdziwą scenę nazwaną Laboratorium Dramatu. Ogromne znaczenie miała tu pomoc urzędników ze stołecznego Biura Kultury: Janusza Pietkiewicza, Kaliny Zalewskiej i Jacka Wekslera. Pierwszą premierą nowej sceny był „Absynt” Magdaleny Fertacz w reżyserii Aldony Figury. Od 2008 roku LD funkcjonowało bez przeszkód, dzięki kilkuletnim dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu m. st. Warszawy. Po objęciu w 2010 roku przez Tadeusza Słobodzianka dyrekcji Teatru Na Woli, sztuki powstałe metodą LD zaczęły być pokazywane również w tym teatrze. Laboratorium przestało być miejscem, a stało się ideą i metodą twórczą. Scena przy Olesińskiej zmieniła nazwę na Scena Przodownik nawiązując do nazwy istniejącego tu wcześniej kina.

W LD drogę od pierwszego czytania do scenicznej premiery przeszły m.in.: „Koronacja” Marka Modzelewskiego, Tiramisu” Joanny Owsianko, „111” Tomasza Mana, „Urojenia” Pawła Jurka, „Absynt” Magdy Fertacz, „Szajba” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, „Gardenia” Elżbiety Chowaniec, „Przylgnięcie” Piotra Rowickiego, „Cukier stanik” Zyty Rudzkiej i wiele innych. Laboratorium ma na swoim koncie ponad 30 produkcji. 40 innych sztuk, które przeszły przez czytania w LD, miały swoje prapremiery w Szczecinie, Zielonej Górze, Wałbrzychu, Legnicy, Radomiu, Krakowie (w tym trzy w Narodowym Starym Teatrze), Poznaniu, Wrocławiu, Warszawie i Londynie. LD wzięło także udział w licznych festiwalach, przeglądach i spotkaniach teatralnych promujących nową polską dramaturgię, zdobyło szereg nagród i wyróżnień, w tym wyjątkowo cenną nagrodę Fundacji Pro Publico Bono.

Poza przygotowywaniem spektakli LD od początku zajmowało się edukacją. Ważnym polem działalności były letnie warsztaty „Sztuka Dialogu” organizowane w Domu Pracy Twórczej w Wigrach na Suwalszczyźnie i raz w Nasutowie. Ich formuła zmieniała się z biegiem lat, początkowo oparta była na czytaniu i analizie nowych sztuk pod kierunkiem moderatorów, z udziałem autorów, reżyserów i aktorów. Od 2006 roku warsztaty mają charakter monograficzny, poświęcone są wybranym tematom (m.in. relacje polsko-żydowskie i historia królów Polski). Przy powstawaniu kolejnych edycji bardzo ważną rolę odegrali dyrektorzy DPT Dariusz Jachimowicz i Agnieszka Tarasiuk, teatrolog Jagoda Hernik Spalińska i krytyk Roman Pawłowski. W warsztatach brali udział m.in.: moderatorzy (Anna Bikont, prof. Jacek Bomba, prof. Irena Grudzińska-Gross, Jan Tomasz Gross, Jerzy Juk-Kowarski, prof. Ireneusz Krzemiński, prof. Leon Neuger, Tomasz Pietrasiewicz, Jerzy Pilch, prof. Paweł Śpiewak, Ingmar Villqist, Zdzisław Wardejn, ks. Romuald Jakub Weksler-Waszkinel) i twórcy (m.in.: Szymon Bogacz, Małgorzata Bogajewska, Michał Czachor, Agata Duda-Gracz, Grzegorz Falkowski, Magda Fertacz, Aldona Figura, Anna Gajewska, Oskar Hamerski, Marcin Hycnar, Piotr Jędrzejas, Jan Klata, Maja Kleczewska, Łukasz Kos, Piotr Kruszczyński, Robert T, Majewski, Marek Modzelewski, Artur Pałyga, Paweł Passini, Ewelina Pietrowiak, Piotr Rowicki, Wiktor Rubin, Paweł Sala, Malgorzata Sikorska-Miszczuk, Anna Smołowik, Anita Sokołowska, Paweł Szkotak, Michał Walczak, Robert Zawadzki i wielu innych).

W Laboratorium odbywały się wykłady z dziedziny literatury, psychologii, historii, filozofii, prowadzone przez wybitnych intelektualistów, m.in.: prof. Irenę Grudzińską-Gross, prof. Leona Neugera czy prof. Cezarego Wodzińskiego. Jungista dr Zenon Waldemar Dudek opracował dwa cykle wykładów poświęconych związkom psychologii i kultury – „Psychologia fatum” oraz „Numinosum”.

Przez lata tradycją LD były otwarte dla publiczności poniedziałkowe czytania aktorskie poświęcone m.in. dramatowi współczesnemu („Lektury Lektora” moderowane przez dr Agnieszkę Jarzyńską-Bućko), antycznemu („Toksyczna Rodzina Antyczna” dr Jagody Hernik Spalińskiej), Biblii („Ogród Księgi” prof. Pawła Śpiewaka i („Maska Jezus” prof. Tadeusza Bartosia), dawnej literaturze indyjskiej („Wokół ognia” prof. Marii Krzysztofa Byrskiego) i baśniom („Zapomniane w baśni” dr Cezarego Żechowskiego). W czytaniach wzięło udział kilkudziesięciu reżyserów (m.in.: Andrzej Domalik, Agnieszka Glińska, Aldona Figura, Joanna Grabowiecka, Kuba Kowalski, Adam Nalepa, Anna Trojanowska, Artur Tyszkiewicz) kilkuset polskich aktorów (m.in.: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Stanisława Celińska, Leon Charewicz, Adam Ferency, Jan Frycz, Andrzej Grabowski, Halina Łabonarska, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Maja Komorowska, Władysław Kowalski, Andrzej Łapicki, Olgierd Łukaszewicz, Marian Opania, Jerzy Trela, Agnieszka Warchulska, Adam Woronowicz, Jerzy Zelnik).

LD otworzyło w 2008 roku Szkołę Dramatu, której współtwórcami byli dr Jagoda Hernik Spalińska, Roman Pawłowski i Tadeusz Słobodzianek. W szkole wykładali m.in.: Izabela Cywińska, dr Zenon Waldemar Dudek, Maciej Gdula, Agnieszka Glińska, Jan Gondowicz, dr Jagoda Hernik-Spalińska, Paweł Jurek, Hanna Krall, Roman Pawłowski, Marek Pruchniewski, Zdzisław Wardejn i Artur Żmijewski. Szkoła organizowała również „Klasy Mistrzowskie” z zagranicznymi dramatopisarzami (m.in. Nikolaj Kolada, Mark Ravenhill, Simon Stephens, Iwan Wyrypajew). Absolwentami Szkoły Dramatu są m.in. Edyta Duda-Olechowska, Anna Wakulik i Anna Wojnarowska.

LD zainicjowało program Lektor polegający na otwarciu Laboratorium dla autorów z całej Polski dając możliwość nadesłania swojego tekstu i uzyskania opinii przygotowanej przez grupę lektorów. Najlepsze teksty zostały poddane próbie czytania aktorskiego. Przeczytanych i zaopiniowanych zostało ponad 700 współczesnych dramatów.

Jesienią 2013 LD rusza z nowymi projektami. Jednym z nich jest spektakl „Gry ekstremalne” w reżyserii Joanny Grabowieckiej na Scenie na Woli im. T. Łomnickiego. Dramat opowiada historię młodej kobiety chorej na raka. Pierwszą część napisała Ewa Gawlikowska-Wolff, która sama zmagała się z glejakiem mózgu. Historii jednak nie zdążyła dokończyć. Po jej śmierci dalszą część opowieści dopisała Elżbieta Chowaniec. W głównej roli zobaczymy Annę Gorajską, a obok niej na scenie m.in.: Małgorzatę Niemirską, Elżbietę Kijowską, Zuzannę Grabowską, Janusza R. Nowickiego, Henryka Niebudka, Roberta T. Majewskiego, Marcina Sztabińskiego, Rafała Fudaleja oraz Kamila Siegmunda.

W 2014 LD wraca do otwartych czytań aktorskich (m.in. cykle „Zapomniane w baśni”, „Maska Jezus”, „Motyw Don Juana”), wykładów („Dramaturg Szekspir”, „Wiara i trwoga”) i reaktywacji Szkoły Dramatu. Również w przyszłym roku rozpocznie cykli rezydencji dla dramatopisarzy i reżyserów.

Leave a Reply