5 stycznia wieczorem po długiej ciężkiej chorobie zmarł Andrzej Żurowski, wybitny krytyk teatralny, znawca Szekspira, wieloletni przewodniczący Klubu Krytyki Teatralnej, nasz niezawodny przyjaciel.
Pozostawił po sobie wiele ważnych książek, w tym monumentalny cykl poświęcony obecności Szekspira na polskiej scenie i wielką książkę szkiców Czytając Szekspira, drugą obok szkiców Jana Kotta tak głęboką i wszechstronną opowieść o wszystkich dziełach najwybitniejszego dramaturga europejskiego, jaką napisano w języku polskim. W ostatnich latach podjął studia nad dokonaniami Heleny Modrzejewskiej, które zaowocowały nowymi książkami i znaleziskami w amerykańskich archiwach.
Wiele lat poświęcił Andrzej Żurowski tworzeniu środowiska krytyków teatralnych w Polsce i na świecie, przez kilka kadencji pełnił funkcje przewodniczącego polskiej sekcji AICTMiędzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Teatralnych (Associ... More/IATC, a także wiceprzewodniczącego międzynarodowych władz Stowarzyszenia – od roku 2001 był honorowym prezesem Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy RP, a od 2003 honorowym wiceprezesem Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych. Po raz ostatni wystąpił w tej roli podczas Kongresu AICT/IATC w Warszawie w marcu ubiegłego roku, kiedy jako krytyk senior otwierał obrady tego największego na świecie spotkania krytyków teatralnych.
Zarząd Klubu Krytyki Teatralnej/ Polska Sekcja AICT/IATC
[Na zdj. Andrzej Żurowski dziękuje za nagrodę im. Wojciecha Boguslawskiego za Jego książki szekspirowskie]
Czytaj także: nieopublikowaną wcześniej ANKIETĘ Andrzeja Żurowskiego, w której określa swoje zainteresowania i dorobkiem krytyczny, napisana z inicjatywy Zarządu Klubu w roku 2008 (uzupełniona o kilka tytułów książek wydanych później.
Zarząd Klubu Krytyki Teatralnej
Polska Sekcja AICT/IATC
*Dane biograficzne*
Andrzej Żurowski, ur. 24 września 1944 w Drohobyczu
wykształcenie: teatrolog, prof. nadzw. dr hab.
praca m.in. w: TVP Gdańsk (1967-2001) m.in. kierownik gdańskiej sceny Teatru TV, z-ca Nacz. Red. ds. Artystycznych, komentator; Akademia Pomorska w Słupsku (2003- ) dyr. Instytutu Polonistyki, prof.; visiting profesor na uniwersytetach w Europie i Ameryce.
*Związki z teatrem*
kierownik literacki teatrów: Studio Rapsodyczne w Gdańsku (1963-66), Opera Bałtycka (191970-72), Teatr Muzyczny w Gdyni (1978-79), Teatr Wybrzeże w Gdańsku (1991-93, 1999-2000);
doradca artystyczny, selekcjoner: Bałtycki Dom, St. Petersburg; Cairo International Festival for Experimental Theatre, Kair
konsultant artystyczny: Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski w Gdańsku, 2000-
dyrektor artystyczny: Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski ArmMono w Erewaniu, 2005-
reżyseria: sporadycznie, w tv oraz w teatrze (np. Malowidło na drzewie Bergmana, Teatr
Wybrzeże, Gdańsk 1993).
widowiska, scenariusze:
1. TVP: cykle widowisk i „esejów tv”, jak m. in. Balet(łac. ballare = tańczyć), 1. widowisko taneczne, którego... More, Balet polski, Zawsze teatr, Teatr polski, Wieczór w teatrze z Andrzejem Żurowskim, Teatr czyli świat. Scenariusze teatru tv, m.in. Niekochana, Obcy przyszedł na farmę, Spowiedź Smierdiakowa; wiele librett baletowych.
2. opera: libretto opery Gdańska noc (muz. Henryk Jabłoński), libretta baletów m. in. W krainie fantazji (muz. Saint-Saëns, Musorgski), Bliźniacy z Wenecji (muz. Rossini).
3. teatr: scenariusze monodramów Yorick, Falstaff; scenariusz widowiska na aktorów, śpiewaków, chór(gr. choros, łac. chorus), zespół osób wypowiadających ... More i orkiestrę, wg Szekspira i Mendelssohna) Sny Williama i Felixa.
*Debiut(y) recenzenckie (ważniejsze)*
1. Parę słów o stylu, Teatr 1962, nr 24.
2. „Co-To” – teatr nie tylko rąk, itd. 1864, nr 16.
3. Powrót synów marnotrawnych, Kultura 1966, nr 13.
*Biogram recenzencki*
formy uprawiania krytyki: recenzje, artykuły, eseje, rozprawy, wywiady-rzeki, książki.
udział w pracach jury: juror lub przewodniczący jury na wielu festiwalach teatralnych, ogólnopolskich (Kalisz, Opole, Rzeszów, Toruń, Wrocław) oraz międzynarodowych (Amsterdam, Baltimore, Erewan, Gdańsk, Kair, Kijów, Kilonia, Lwów, Montreal, Moskwa, Nancy, Niżnyj Wartowsk [Syberia], St. Petersburg, Quebec City, Tallin).
podróże teatralne (krajowe i zagraniczne): czterdzieści lat w walizce.
aktywność w AICT: wiceprezydent (1981-2001), wiceprezydent honorowy (dożywotnio);
członek Sekcji Polskiej AICT/Klubu Krytyki Teatralnej (SDP, SDRP) 1970- , wiceprezes 1976-82, prezes 1982-2000, prezes honorowy (dożywotnio).
Wykaz tytuł książkowych:
1. Szekspiriady polskie, Warszawa 1976
2. Spotkanie z mitem, Gdańsk 1976
3. Fatamorgana, Gdańsk 1979
4. Wieczory popremierowe, Wrocław 1982
5. Zza kulis, szeptem, Gdańsk 1982
6. Ludzie w reflektorach, Warszawa 1982
7. Hebanowski. Monografia artystyczna, Warszawa 1983
8. Myślenie Szekspirem, Warszawa 1983
9. Latający fotel, Gdańsk 1987
10. Zasoby i sposoby. Dramaturgia(gr. dramatourgia), 1. twórczość dramatyczna, ogół utwo... More polska 1970-1985, Gdańsk 1988
11. Czas przesilenia, Gdańsk 1991
12. Józef Szajna (współautor: Jerzy Madeyski), Warszawa 1992
13. Czytając Szekspira, Warszawa 1996
14. Kłopoty Klary, Gdańsk 1997
15. Annie, Alicji, Kai, Gdańsk 1999
16. Demon? błazen? cynik? czyli Źywot sceniczny „Ryszarda III” Wiliama Szekspira w
teatrze polskim, Gdańsk 2000
17. Szekspir w cieniu gwiazd, Gdańsk 2001
18. Szekspir – ich rówieśnik, Gdańsk 2003
19. Teatr na skrzyżowaniu, czyli Siły i środki sceny europejskiej na przełomie XX i XXI wieku,
Gdańsk 2003 (przekład na język ormiański: Erewan 2004)
20. Szekspir i Wielki Zamęt, Pelplin 2004
21. Prehistoria polskiego Szekspira, Gdańsk 2007
22. Sam z Szekspirem na scenie. O monodramie szekspirowskim, Wrocław 2007 (przekład na
język rosyjski: Erewan 2008)
23. Rozmowy z Rafałem, 2011
24. Teatr czyli świat, 2011
25. MODrzJESwKA, 2011
Ważniejsze publikacje (poza książkami):
Około tysiąca artykułów dotyczących teatru współczesnego w Polsce i na świecie oraz historii teatru. Są to studia, rozprawy, szkice, eseje, a także artykuły przekrojowe i recenzje, publikowane w książkach zbiorowych w kraju i zagranicą oraz m.in. w następujących periodykach: Autograf, Dialog(gr. dialogos = rozmowa), 1. podstawowa forma wypowiedzi w d... More, Kultura, Literatura, Notatnik Teatralny, Polityka, Przegląd, Słupskie Prace Filologiczne, Studia Europejskie, Teatr, Tu i Teraz, Wiadomości Kulturalne, Życie Literackie, Coliseum (Mołdawia), Contemporary Review (Wielka Brytania), Handelsbladt (Holandia), International Theatre Yearbook (Meksyk), Jeu (Kanada), Kazaliste (Chorwacja), New Theatre Quarterly (Wielka Brytania), Shakespeare Quarterly (USA), Sipario (Włochy), Szinhaz (Węgry), Teatralnaja Żyzn (Rosja), Teatro in Europa (Włochy), Teatteri (Finlandia), Theatre (Korea).
Redakcje teatralnych książek zbiorowych oraz periodyków naukowych w Polsce i zagranicą.
Dorobek w mediach elektronicznych: nikły.
*Nagrody związane z uprawieniem krytyki*
m. in.: Klubu Krytyki Teatralnej SDP (1970, 1977, 1988), Złoty Ekran’73, Wojewody Gdańskiego (1981, 1984, 1997), Ministerstwa Kultury i Sztuki (Nagroda im. Edwarda Csató 1984), Tygodnika Fakty (1984), Prezydenta miasta Gdańska (1987, 2004 za całokształt twórczości), Stowarzyszenia Dziennikarzy RP (1991 za całokształt twórczości krytyczno-teatralnej), Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1987, 1996, 2007) Prezydenta miasta Gdyni (2002), Nagrodę im. Wojciecha Bogusławskiego(1757-1829), aktor, reżyser, dramatopisarz, trzykrotny dyre... More za Teatralną Książkę Roku (2002).
W czterdziestolecie pracy twórczej (2004): Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Wcześniejsze odznaczenia, m. in.: Złoty Krzyż Zasługi, Zasłużony Działacz Kultury, Medal 40-lecia PRL, Medal Za Zasługi dla Gdańska.
*Zainteresowania rodzajem teatru* (dramatyczny, awangardowy, plastyczny, lalek, dla dzieci, muzyczny, inny):
Dobry i grzechu wart; wobec pozostałych rodzajów teatru (uzyskana z biegiem lat) specjalizacja: krytyk aktu pierwszego.
*Najbliższa tradycja*: twórcy z przeszłości i współcześni (tych ceni najbardziej):
Wszystko, co w niej dobre; i wszystko, co w niej złe – byle żywe i twórczo inspirujące, czyli ta Norwidowa przeszłość, która jest to dziś, tylko cokolwiek dalej.
*Stosunek do sztuki aktorskiej* – jaki typ aktorstwa ceni:
Świadom licznych wad, akurat od dogmatyzmu (także artystycznego) czuję się wolny. Przeto: cenię typy aktorstwa wszelakie, byle… (por. wyżej: odpowiedź w rubryce „Zainteresowania rodzajem teatru”).
*Największe osiągnięcia teatru* polskiego, europejskiego, znane z autopsji:
Tożsamość, także artystyczną, głębiej buduje rozległość i różnorodność rozpoznanego pejzażu niż jego choćby najwspanialsze, z natury rzeczy nieliczne blaski. W czas największej podatności psychicznej młodzieńców sprzed półwiecza, kiedy formowała się skala naszej wrażliwości oraz styl myślenia i przeżywania, cała rozwartość pejzażu ówczesnych artystycznych i intelektualnych doświadczeń – pomiędzy teatrami Hübnera i Hebanowskiego, między Brookiem(ur. 1925), wybitny angielski reżyser teatralny, inscenizat... More, Swinarskim i hippisowskim off- offem, pomiędzy aktorstwem Holoubka, Woszczerowicza i Oliviera, między Winiarską, Trelą i Gordonem – wyznaczała mi stabilne później punkty odniesienia i miary miar. A jeszcze później… trzeba już tylko wieczór w wieczór uważać, by zamiast do teatru nie zabłąkać się do któregoś z muzeów.
*Tekst będący credo:* czy może wskazać odsłaniający własne poglądy (najlepiej cytat z własnego tekstu):
Jeżeli bezwstydnie ma to być autocytat, to tytuł mojej książki (który – co z trudem powstrzymuję, łechce mi próżność – stał się u nas w krytyce i teatrologii obiegowym idiomem): Myślenie Szekspirem.
*Niepokoje, nadzieje, prognozy* związane z teatrem i/lub krytyką:
Dzielę przekonanie, że proces historyczny (w teatrze i wokół teatru, rzecz jasna, również) posiada kształt i rytm sinusoidy. Więcej więc żywię niż nadzieję, mam pewność, że w kulturze potopu nie było i nie będzie. A niepokoi mnie jedynie to, że kolejnego szczytowania teatru i krytyki na właściwej im sinusoidzie mogę nie doczekać.