Przejdź do treści

Księga ZASPOWA

Wstęp Andrzeja Rozhina do książki "Artyści sceny polskiej w ZASP. 1918-2008".
         

     Oddajemy do rąk Czytelników tom, który nie mógłby powstać bez wcześniej wydanych publikacji Andrzeja Kazimierza Wysińskiego, poświęconych dziejom Związku Artystów Scen Polskich od chwili jego powstania aż po rok 1998. To fundament, z którego wyrosła nasza Księga jubileuszowa 1918- 2008, przedstawiająca bohatera, by tak rzec, zbiorowego – artystów sceny polskiej zaangażowanych w idee Związku, który przez wiele lat był gwarantem tożsamości środowiska ludzi polskiego teatru, tworzących wspólnotę tyleż zawodową, artystyczną, co obywatelską i społeczną. Pokazujemy przemiany idei "zaspowej", jej wczoraj i dzisiaj, w perspektywie personalistycznej, czyli poprzez działających w związku ludzi, artystów wielkich i małych, znanych i nieznanych, tworzących ogromny potencjał „ludzi ZASP-u". Piszą o nich autorzy kilku pokoleń, praktycy i teoretycy teatru, a wśród nich teatrolodzy reprezentujący różne szkoły metodologiczne. Taka wielogłosowość, mamy nadzieję, buduje dyskurs, w którym idea "zaspowa" konfrontowana jest z wielu punktów widzenia. Prezentujemy sylwetki 25 prezesów ZASP-u, SPATiF-u, „nowego” ZASP-u, a także  portrety 16 prezesów ZASP-u za Granicą. Przedstawiamy biogramy 80 działaczy w układzie chronologicznym ich działalności od Józefa Mikulskiego (1849-1928) do niedawno zmarłego Andrzeja Bieniasza (1948-2007). Staraliśmy się pokazać działaczy pracujących w strukturach i władzach związku, których aktywność jest zapisana w dokumentach, archiwach i wydawnictwach, m.in.: w Scenie Polskiej i Biuletynach wydawanych przez Związek. Mamy świadomość, że opracowane biogramy obejmują tylko małą część grona Działaczy, którzy oddali ZASP-owi swój czas, energię i talenty. W pięknej historii ZASP-u samych tylko Zasłużonych Członków jest 461. Bezcenną wartością księgi jubileuszowej są autorskie Wspomnienia, głosy działaczy reprezentujących różne pokolenia, od Witolda Sadowego, Haliny Kwiatkowskiej i Zofii Kucówny  do Sławomiry Łozińskiej i Lidii Bogacz-Popiel. Z tymi wszystkimi tekstami koresponduje Aneks, który zawiera Kronikę wszystkich Zjazdów ZASP-u i nazwiska członków Władz (od 1919-2008),  a także spisy  Honorowych Prezesów, Honorowych Członków ZASP, Zasłużonych Członków ZASP, Laureatów Nagrody im. L. Schillera, Nagrody im. A. Nardellego, Nagrody „Ariona”. Zamieszczamy 125 biogramów działaczy ZASP-u wybranych do Władz na XLIX Walnym Zjeździe Delegatów ZASP.
Pomysł napisania tej książki zrodził się podczas dyskusji o sytuacji ZASP-u w roku jubileuszowym, wskazującej na konieczność przywrócenia autorytetu Związku wśród młodego pokolenia polskich artystów teatru i filmu. Wydaje  nam się, że trzeba kultywować pamięć o, często niesłusznie zapomnianych,  założycielach ZASP-u i  jego wspaniałych działaczach, którzy byli wielkimi Artystami Sceny Polskiej. Ich nazwiska, choć znane, nie zawsze są kojarzone z ZASP-em. Potrzebę dokumentowania pracy działaczy związku dostrzeżono już na XVII Walnym Zjeździe Delegatów ZASP-u w roku 1937, kiedy podjęto uchwałę zobowiązującą Zarząd do podjęcia prac, celem których miało być wydanie serii monografii Zasłużonych Członków ZASP-u (jako pierwszej, o Kazimierzu Kamińskim). Wojna przerwała te ambitne plany.
Mamy nadzieję, że nasza Księga Jubileuszowa nie tylko upowszechni wiedzę o wybitnie zasłużonym dla kultury polskiej Związku, lecz przede wszystkim przypomni współtworzących go ludzi, o fascynujących często biografiach.  A także przywoła problemy, które warte są podjęcia i dyskusji dzisiaj, kiedy pytamy o miejsce teatru w społeczeństwie, a nie tylko wśród innych sztuk, z coraz większym trudem przebijających się przez medialny zgiełk.
Pierwszy prezes ZASP-u Józef Śliwicki  na wiecu konstytucyjnym 21 grudnia 1918 roku powiedział:
  „(…) Dzisiejsze zgromadzenie ma uchwalić założenie Związku Artystów Scen Polskich. Od dnia dzisiejszego, dnia tak ważnego dla duchowego i materialnego rozwoju stanu aktorskiego, przestajemy być rozbitą na atomy gromadą, a staniemy się
niebawem silną, broniącą godności i dostojności swego zawodu organizacją".
Od tamtego dnia upłynęło 90 lat. Słowa prezesa Śliwickiego są nadal aktualne. Dążenie do celu "by być silną broniąca godności i dostojności swego zawodu organizacją" – jest ciągle przed nami. Nie powinniśmy o tym zapominać.

Andrzej Rozhin

Leave a Reply