Sypnęło Wyspiański w roku jego. Tym razem w stołecznym Polskim studenci reżyserii (Adam Wojtyszko, Weronika Szczawińska, Wawrzyniec Kostrzewski) pod opieką Jarosława Kiliana mierzą się z „Wyzwoleniem”.
Łatwo byłoby ich obwinić o grzech zaniechania: oto bezradni wobec dzieła geniusza teatru, czmychają od tekstu i tradycji inscenizacyjnej idąc w stronę postmodernistycznych przekształceń – najdalej zresztą idzie Kostrzewski, sztukując obficie Wyspiańskiego Norwidem, Szekspirem, Słowackim, a nawet… Stanem Borysem (piosnka „Jaskółka uwięziona”). Słowem ćwiczenie z Wyspiańskiego pod znakiem dramatycznej nieprzystawalności, obcości naszym czasom. Ale paradoksalnie taki punkt wyjścia okazuje się zbawienny. Dlaczego? Wszak „Wyzwolenie” toczy się w teatrze, tak zamierzył Wyspiański. I oto młodzi artyści wybebeszają scenę. Likwidując kulisy, horyzonty, kurtyny, nawet ukazując kieszenie boczne, sznurownie i zascenie, rozbudowując proscenium, uruchamiając scenę obrotową, ukazują naturalne piękno teatru. Odpowiednim oświetlenie przekształcają sznurownie w boczne nawy kościelne i tak wielka, jednak z najpiękniejszych w Polsce scen gra sama siebie, staje się świątynią sztuki na wyciągniecie ręki. I co ciekawe nie traci nic ze swego monumentalizmu i sacrum. Jest tak, bo jest, bo ta niebezpieczna scena, która już niejednego pokonała, ma swój uwodzicielski magnetyzm, który opowiadają Wyspiańskim młodzi, zmagając się z tekstem, z polskimi niemożnościami, gadulstwem i zniewoleniem (często sobie samemu narzucanym). I tak nagle spod warstwy wewnętrznego poszukiwania i sporu z tekstem wystaje niepokój o przyszłość, niezgoda na skłamany świat, który sami sobie budujemy, ale i budują nam ci, którym się wydaje, że maja uprawnienia do narzucania swojej woli. Niedaleko stąd do polityki, do zgiełku wyborczego, do niebezpiecznych ksenofobicznych haseł. Spektakl zapewne nierówny, a jednak młodzieńczy i na przekór swej niedoskonałości pociągający, chwilami nieodparcie śmieszny (żarty z ułomności współczesnego teatru), ale i straszny. Dwadzieścia kroków wzdłuż i wszerz, a niepokój wzbudza jaskółczy, choć niekoniecznie z „Jaskółki” Borysa… Jak wyzwoleni będą młodzi reżyserzy, okaże ich przyszłość.
Tomasz Miłkowski
Stanisław Wyspiański, „Wyzwolenie-Próby”, reż. i opr. tekstu studenci Wydziału Reżyserii Akademii Teatralnej, Adam Wojtyszko, Weronika Szczawińska, Wawrzyniec Kostrzewski, opieka artystyczna Jarosław Kilian, premiera 4 października 2007, Teatr Polski w Warszawie
PS. Tradycja zbiorowych debiutów reżyserskich ma piękne karty. Jedną z nich jest wspólny debiut(fr. début), pierwszy występ na scenie, estradzie bądź w... More czwórki młodych, m.in. Zbigniewa Brzozy i Jarosława Kiliana, reżyserujących „Kartotekę” Tadeusza Różewicza pod opieką Tadeusza Łomnickiego (i z jego kreacją w roli Bohatera) w Teatrze Studio. Teraz z długu wdzięczności wobec Mistrza wypłaca się Kilian. Brawo!
Tekst opublikowany w trygodniku "Przegląd"
